Cyfrowe bliźniaki miast - jak je wykorzystywać?
Koncepcja cyfrowych bliźniaków
Miasta na całym świecie coraz częściej sięgają po technologię digital twin. Zaczerpnięte z języka angielskiego określenie digital twin oznacza dosłownie cyfrowego bliźniaka. Koncepcja digital twin polega na stworzeniu cyfrowego modelu rzeczywistego obiektu lub systemu. Tak powstały model pozwala na przeprowadzanie testów i symulacji, które w rzeczywistości byłyby trudne i kosztowne do wykonania. Początkowo, koncepcja digital twin znalazła zastosowanie wśród specjalistów z branży kosmicznej oraz lotniczej, gdzie nadrzędną rolę odgrywa bezpieczeństwo oraz niezwykła precyzja działania[1]. Z uwagi na wysokie koszty przeprowadzania testów na rzeczywistych urządzeniach, zastosowanie symulacji cyfrowych stanowiło optymalne rozwiązanie umożliwiające prowadzenie badań i wykonywanie testów prototypów[2].
Korzyści z cyfrowych bliźniaków dla miast
Przed opisem szczegółów, warto zaznaczyć jaki wiele korzyści wdrożenie digital twin miast może przynieść, zarówno dla mieszkańców, jak i dla samych władz miejskich oraz organizacji działających na rzecz rozwoju urbanistycznego. Oto kilka korzyści, jakie miasta mogą osiągnąć dzięki digital twin:
Optymalizacja planowania rozwoju miasta: Digital twin umożliwia prowadzenie symulacji różnych scenariuszy rozwoju miasta, co pozwala na lepsze zrozumienie potencjalnych konsekwencji i efektów działań urbanistycznych. Dzięki temu miasta mogą podejmować bardziej świadome i efektywne decyzje dotyczące infrastruktury, transportu, zielonych obszarów i innych aspektów rozwoju.
Poprawa efektywności energetycznej: Digital twin pozwala na analizę zużycia energii przez różne typy budynków i infrastrukturę miejską. Dzięki symulacjom możliwe jest zidentyfikowanie obszarów, gdzie zużycie energii jest szczególnie wysokie i wymaga optymalizacji, co przyczynia się do transformacji energetycznej miast.
Monitorowanie i zarządzanie środowiskiem: Dzięki digital twin miasta mogą śledzić i analizować różnorodne dane dotyczące środowiska, takie jak emisja zanieczyszczeń powietrza czy jakość wody. To pozwala na podejmowanie skutecznych działań mających na celu ochronę środowiska naturalnego i poprawę jakości życia mieszkańców.
Lepsza infrastruktura miejska: Digital twin umożliwia dokładną analizę infrastruktury miejskiej, co pozwala na identyfikację obszarów wymagających modernizacji lub naprawy. Dzięki temu możliwe jest zapewnienie lepszej jakości infrastruktury, co przekłada się na wygodę i bezpieczeństwo mieszkańców.
Partycypacja społeczna: Poprzez udostępnienie danych i narzędzi digital twin, miasta mogą angażować mieszkańców w proces planowania przestrzennego i podejmowania decyzji dotyczących rozwoju miejskiego. To sprzyja większej transparentności i partycypacji społecznej, co prowadzi do lepszego zrozumienia potrzeb lokalnej społeczności i dostosowania działań do ich oczekiwań.
Zwiększenie bezpieczeństwa i przygotowanie do sytuacji kryzysowych: Digital twin umożliwia przeprowadzanie symulacji różnych scenariuszy, w tym sytuacji kryzysowych, takich jak klęski naturalne, wypadki drogowe czy ataki terrorystyczne. Dzięki temu miasta mogą lepiej przygotować się do potencjalnych zagrożeń i opracować skuteczniejsze strategie reagowania w razie wystąpienia sytuacji awaryjnych. Monitorowanie i analiza danych w czasie rzeczywistym pozwala również na szybszą reakcję na zmieniające się warunki i minimalizację negatywnych skutków sytuacji kryzysowych.
CALL TO ACTION
Jeśli chciałbyś zastosować taką technologię w swoim mieście, zachęcamy do wypełnienia ankiety, która pozwoli nam na budowę sieci polskich samorządów zainteresowanych wdrożeniem technologii cyfrowego bliźniaka Twojego miasta w ramach projektu Interreg Baltic. Szczegóły projektu zostaną przedstawione na podstawie deklaracji z badania ankietowego.
Budowanie modelu digital twin od podstaw
W koncepcji digital twin kluczowe znaczenie ma nie tylko jak najwierniejsze odwzorowanie rzeczywistych obiektów, ale również stała aktualizacja cyfrowego modelu w oparciu o bieżące dane. Zastosowanie koncepcji digital twin w kontekście planowania rozwoju miast stało się możliwe dzięki rozwinięciu idei smart city oraz coraz większej popularności technologii Internetu Rzeczy.
W porównaniu do tradycyjnych symulacji, które najczęściej są wykorzystywane na etapie projektowania, digital twin dostarcza informacji o działaniu już istniejącego systemu[3]. Digital twin jest bardziej skomplikowany, ponieważ wymaga integracji z danymi IoT i uwzględnienia szerokiego zakresu czynników wpływających na obiekt w środowisku rzeczywistym, dzięki czemu może on dostarczać bardziej realistyczne i precyzyjne wyniki, co pozwala na lepsze zrozumienie, optymalizację i doskonalenie danego obiektu lub systemu[4].
Dla wielu miast, model 3D stanowi pierwszy krok w fascynującym procesie tworzenia cyfrowego bliźniaka. Jak zauważa Andres Maremäe, specjalista GIS z Tallinna, model 3D stanowi wizualną część cyfrowego bliźniaka i choć do wizualizacji używana jest tylko część dostępnych danych, pomaga on łatwiej zrozumieć samą koncepcję[5]. Przygotowanie precyzyjnego modelu 3D, który oddaje strukturę miasta i jego otoczenie, jest symbolem postępu technologicznego, otwierającego włodarzom i mieszkańcom zupełnie nową perspektywę postrzegania miasta. Dzięki tej innowacji miasta mają możliwość w pełni odtworzyć przestrzenie, budynki i małą architekturę, zachowując wszystkie detale i elementy architektoniczne.
Wczesne modele 3D miast charakteryzowały się uproszczonymi geometriami i stanowiły istotne uproszczenie w porównaniu do pełnego odwzorowania rzeczywistości. Przeważnie miały one głównie funkcję wizualną, umożliwiając użytkownikom oglądanie i eksplorację miasta w wirtualnym środowisku. Ograniczenie do prostych geometrii było związane z technicznymi i obliczeniowymi wyzwaniami związanymi z tworzeniem pełniejszych i bardziej złożonych modeli. Pomimo ich uproszczonej natury, te wczesne modele stanowiły ważne narzędzie do wizualizacji i wstępnej analizy przestrzeni miejskiej.
Analogicznie do procesu konstruowania różnych obiektów za pomocą klocków Lego, cyfrowy bliźniak i jego interfejs 3D oferują elastyczność, pozwalając na dodawanie nowych elementów, modyfikację istniejących oraz udoskonalanie poszczególnych warstw. Taka funkcjonalność przyczynia się do osiągnięcia bardziej zaawansowanego i precyzyjnego odwzorowania rzeczywistości, co z kolei stwarza możliwość pogłębionej analizy i podejmowania strategicznych decyzji opartych na wiarygodnych informacjach. Dzięki tej dynamicznej naturze cyfrowego bliźniaka, użytkownicy mają możliwość ciągłego doskonalenia i rozbudowywania modelu miasta w taki sposób, aby uzyskać coraz bardziej kompleksowe oraz użyteczne narzędzie do przeprowadzania różnych analiz i planowania przyszłych działań.
Jednym z istotnych wyzwań i warunków, które należy spełnić przy konstruowaniu cyfrowego bliźniaka, jest stworzenie modelu terenu. Dokładne odzwierciedlenie terenu w modelach 3D stanowi znaczne wyzwanie ze względu na jego złożoność i nieregularność. Istnieje konieczność uwzględnienia zarówno ukształtowania powierzchni, jak i zróżnicowanych wysokości terenu, aby uzyskać realistyczne i dokładne odwzorowanie. Ponadto, integracja warstwy terenu z innymi elementami, takimi jak budynki czy infrastruktura, wymaga precyzyjnego określenia punktów przecięcia i wyznaczenia prawidłowych zależności przestrzennych. Przy uwzględnianiu warstwy terenu w modelach 3D istnieje potrzeba korzystania z odpowiednich danych, narzędzi i metod, aby efektywnie i poprawnie odwzorować tę istotną składową przestrzeni miejskiej.
Gdynia, Polska
Kolejną, po opisanej w poprzednim akapicie warstwie terenu, jest warstwa informacji o budynkach (ang. Building Information Modelling, BIM) i to ona stanowi szkielet gdańskiego bliźniaka. W porównaniu do przywołanych przykładów zagranicznych, polski bliźniak jest skromny zarówno pod względem zasięgu terytorialnego i objętości jak również różnorodności wykorzystywanych danych. Co charakterystyczne dla nowych technologii, ich absorbcja często następuje poprzez pilotaże, w tym przypadku firma PRE FASADA zaprosiła miasto do udziału w europejskim projekcie badawczym ASHVIN, finansowanego w ramach „Horyzont 2020”[6]. Model digital twin został wykonany dla pojedynczego budynku, będącego w zasobie komunalnym miasta. Model BIM pozwolił na dokonanie precyzyjnej inwentaryzacji materiałów z jakich wykonany jest budynek. Pozyskane informacje zostaną wykorzystane jako diagnostyka przed rozpoczęciem procesu termomodernizacji. Na koniec w obiekcie zamontowano czujniki jakości powietrza, które pozwolą ocenić skuteczność przeprowadzonych działań.
Wrocław, Polska
Cyfrowy bliźniak miasta. Jak wpłynie na transformację energetyczną? - Jedynka - polskieradio.pl
Z kolei miasto Wrocław pracuje w tej chwili nad cyfrowym bliźniakiem, który wspierałby funkcjonowanie dystryktów dodatnych energetycznie (ang. positive energy districts). Cyfrowy bliźniak miasta, czyli projekt DigiTwins4PEDs, pełnić będzie szereg istotnych funkcji, które mają zasadniczy wpływ na transformację energetyczną. Jedną z kluczowych zadań projektu będzie symulacja zużycia energii przez różne typy budynków, grupy budynków, instytucje oraz fabryki. Dzięki tej symulacji możliwe będzie zidentyfikowanie obszarów, gdzie zużycie energii jest szczególnie wysokie i wymaga optymalizacji.
Barcelona, Hiszpania
Digital twin w Barcelonie wyróżnia się dzięki zastosowaniu potężnego superkomputera o nazwie MareNostrum[7]. Ten superkomputer, znajdujący się w dekonsekrowanej kaplicy Torre Girona, jest jednym z najpotężniejszych procesorów danych na świecie[8]. Dzięki wykorzystaniu tego superkomputera możliwe jest przeprowadzanie kompleksowych i zaawansowanych analiz.
Zastosowanie superkomputera w ramach digital twin umożliwia wykorzystanie ogromnej mocy obliczeniowej do przetwarzania dużych ilości danych w czasie rzeczywistym. To pozwala na symulację różnych scenariuszy i dokładne modelowanie procesów miejskich. Superkomputer MareNostrum jest w stanie analizować dane z różnych źródeł, takich jak dane demograficzne, dane dotyczące transportu, środowiska czy infrastruktury miejskiej.
Dzięki temu superkomputerowi, Barcelona może dokładnie analizować wpływ planowanych projektów miejskich na miasto. Można symulować różne rozwiązania urbanistyczne, oceniać ich skuteczność i prognozować potencjalne konsekwencje. Na przykład, przed wdrożeniem programu tzw. superbloków, miasto skorzystało z analizy przeprowadzonej przez Barcelona Supercomputing Center (BSC), aby ocenić wpływ tych rozwiązań na emisję zanieczyszczeń powietrza. Dzięki temu można było wyciągnąć wnioski na temat efektywności tego programu i podjąć odpowiednie działania w celu poprawy jakości powietrza.
Superkomputer MareNostrum umożliwia również bardziej kompleksową analizę danych, takich jak trendy w zakresie gentryfikacji, dostępność usług publicznych czy występowanie infrastruktury potrzebnej dla osób starszych lub niepełnosprawnych. Dzięki dużej mocy obliczeniowej i szybkości przetwarzania danych, można badać te zagadnienia na szerszą skalę i z większą dokładnością.
Barcelona korzysta również z digital twin w celu śledzenia dostępności do podstawowych usług w całym mieście. Na wiosnę 2023 roku, na podstawie dostępnych publicznie danych, upubliczniona została interaktywna mapa, która pozwala stwierdzić, które obszary miasta są niedostatecznie obsługiwane pod względem obiektów i usług[9]. Można sprawdzić, jak długo trwa dotarcie do biblioteki w jednej części miasta lub też czy istnieje wystarczająca liczba centrów podstawowej opieki zdrowotnej w innym obszarze.
Miasto Barcelona bada, jak zbliżyć się do koncepcji „15-minute city”, która zakłada, że mieszkańcy mają dostęp do wszystkich niezbędnych usług w odległości 15-minutowego spaceru lub jazdy rowerem od swojego domu[10]. Digital twin pozwala symulować różne scenariusze i analizować, czy spełnione są warunki tej koncepcji w różnych obszarach miasta. Dzięki temu można identyfikować obszary problemowe i podejmować odpowiednie działania w celu poprawy dostępności mieszkańców do różnego rodzaju usług takich jak szpitale, banki, kino, plaża, szkoły, punkty recyclingu, jak również takich punktów jak parkingi, toalety, czy fontanny[11]. Interaktywna mapa pozwala sprecyzować jak się poruszamy (pieszo, na rowerze, na wózku inwalidzkim, samochodem) i sprawdzić, czy można osiągnąć dany obiekt w ciągu 15 minut[12]. Ze względu na krótki czas funkcjonowania mapy, trudno ocenić jej popularność wśród mieszkańców oraz przełożenie na decyzje strategiczne włodarzy miasta. W obecnej postaci może być cennym narzędziem wskazującym lokalnym przedsiębiorcom białe plamy do zagospodarowania świadczonymi przez siebie usługami.
W Barcelonie funkcjonują tzw. superbloki, czyli miniosiedla, w których ruch tranzytowy i parkowanie na ulicach są ograniczone po to, aby stworzyć „sieć zielonych miejsc i placów, gdzie piesi mają pierwszeństwo”[13]. Digital twin jest wykorzystywany do oceny skuteczności tego programu. Jak wspomniano już wcześniej, dzięki analizie danych można było zbadać, jakie są skutki istnienia superbloków dla emisji zanieczyszczeń powietrza. W rezultacie można było wyciągnąć wnioski dotyczące wpływu tych rozwiązań na jakość powietrza i podejmować odpowiednie działania, łącząc je z innymi politykami mającymi na celu zmniejszenie emisji[14].
Digital twin umożliwia analizowanie różnych typów wyzwań i zmian zachodzących w mieście. Można z jego pomocą śledzić trendy związane z procesem gentryfikacji, np. na podstawie liczby noclegów oferowanych w określonej dzielnicy. Można również identyfikować obszary, które mają słaby dostęp do transportu publicznego lub cechują się brakiem odpowiedniej infrastruktury dla osób starszych lub niepełnosprawnych. Analizując takie dane, zarząd miasta może lepiej zrozumieć potrzeby swoich mieszkańców i podejmować działania mające na celu zaspokojenie ich potrzeb.
Tallin, Estonia i Helsinki, Finlandia
GreenTwins to projekt pilotażowy, prowadzony wspólnie przez Tallin i Helsinki, którego celem jest wykorzystanie nowych technologii w planowaniu rozwoju miast. Projekt ma dwa główne cele - po pierwsze, dąży do stworzenia i wizualizacji dynamicznej, cyfrowej warstwy roślinności dla Miejskich Bliźniaków Cyfrowych w Helsinkach i Tallinnie[15]. Obejmuje to komputerową reprezentację roślinności miejskiej, w tym jej zmiany w czasie i sezonie. Celem jest podkreślenie znaczenia roślinności miejskiej dla dobrostanu obywateli i zaangażowanie ich w projektowanie nowych obszarów zieleni.
Po drugie, GreenTwins ma na celu stworzenie fizycznych i wirtualnych przestrzeni, które ułatwiają wspomaganą cyfrowo partycypację i współpracę publiczną. Aby ten cel osiągnąć, rozwijane są narzędzia cyfrowe, takie jak Wirtualny Planista Zieleni (VGP) i Urban Tempo (UT)[16]. VGP to aplikacja 3D oparta na silniku gry Unity, przeznaczona dla aktywnych obywateli biorących udział w wspólnym projektowania obszarów zabudowanych i zieleni oraz w dyskusji na temat alternatywnych wizji urbanistycznych. Z kolei UT to aplikacja 3D oparta na COVISE, umożliwiająca wykonywanie realistycznych wizualizacji obszarów zabudowanych i zieleni dla profesjonalistów i aktywnych obywateli.
Projekt Miejskiego Bliźniaka Cyfrowego (UDT – ang. Urban Digital Twin) obejmuje również stworzenie dynamicznej, cyfrowej warstwy roślinności miejskiej. Stanowią ją modele 3D roślin oraz informacje o ich wzorcach wzrostu i zmianach sezonowych w lokalnych warunkach klimatycznych. Dzięki tej warstwie, specjaliści od roślinności i obywatele mogą obserwować, jak obszary zielone miejskie zmieniają się w czasie i w różnych porach roku.
Toronto, Kanada
Miasta kanadyjskie podeszły do zagadnienia digital twin pragmatycznie, stawiając w tym zakresie również na edukację poprzez budowanie kompetencji przyszłości[17]. Na Uniwersytecie w Toronto, studenci mogą wybrać dedykowany kurs prowadzony przez Center for Intelligent Buildings Digital Twinning[18]. W wyniku współpracy uniwersytetu wraz z miastem Toronto i platformą MetaworldX, zdaniem twórców powstał największy pod względem obejmowanego obszaru digital twin[19]. Co istotne, komercyjna platforma MetaworldX jest kompatybilna z metodologią fundacji FIWARE, organizacji wyznaczającej dobre standardy w zakresie otwartych danych i publicznych interfejsów programowania aplikacji (API – application programming interface), które umożliwiają komunikację między systemami[20]. Warto również podkreślić, że kanadyjski koncept digital twin, w odpowiedzi na wyzwanie weryfikacji poprawności danych, przewiduje metodę triangulacji danych, czyli niewzajemnego porównywania danych strukturalnych (np. zebrane przez czujniki IoT), dane niestrukturalne (np. dzienniki konserwacji) oraz dane kontekstowe dotyczące budynków (np. profil warunków pogodowych i użytkowników budynku)[21]. Adaptacji technologii digital twin przyświecał konkretnie wyznaczony cel, w przypadku Toronto jest to monitoring infrastruktury w celu optymalizacji jej działania i uczynienia jej bardziej zrównoważoną[22].
Herrenberg, Niemcy
Przykład Herrenberga, położonego w południowych Niemczech, pokazuje, że wykorzystanie technologii digital twin jest możliwe nie tylko w dużych metropoliach, ale również miastach średniej wielkości. W ramach eksperymentu, w celu zwiększenia współpracy i kolaboracji w procesie planowania przestrzennego, digital twin potraktowano niczym pojemnik na różnego rodzaju dane[23]: model 3D miasta, matematyczny model ulic wykorzystujący metodę analizy syntaktycznej przestrzeni (ang. space syntax analysis[24]), symulację miejskiej mobilności (SUMO[25]), symulację przepływu powietrza (OpenFOAM[26]), symulację zanieczyszczenia przy użyciu empirycznych danych ilościowych z sieci czujników, empiryczne dane ilościowe dotyczące trasy pieszych i rowerzystów, empiryczne jakościowe dane dotyczące percepcji danego miejsca, dokumentacja fortograficzna przestrzenii miejskich. Stworzenie digital twin, którego komponenty oparte byłyby na niekomercyjnych rozwiązaniach na wolnej licencji, miało sprawić, że nie stanie się on obciążeniem finansowym dla miasta, a co za tym idzie, dalej wykluczy z uczestnictwa w rozwoju te regiony, który nie miałyby odpowiednich środków na inwestycje. Sam sposób wizualizacji danych z wykorzystaniem digital twin w Herrenbergu, umożliwił ich bardziej przestępną prezentację i włączenie w partycypacje takich grup jak dzieci, nastolatkowie, mieszkańcy z doświadczeniem migracyjnym, osoby dla których niemiecki jest językiem obcym, czy osoby o niskim poziomie formalnej edukacji, dla których prezentacja danych w tradycyjnej formie, stanowiłaby barierę[27].
Rotterdam, Niderlandy
Inicjatywa Digital Twin w Rotterdamie dotyczy innowacyjnego przedsięwzięcia polegającego na stworzeniu zaawansowanego modelu 3D miasta, dokładnie reprezentującego jego infrastrukturę fizyczną i strumienie danych w czasie rzeczywistym z czujników rozmieszczonych w różnych lokalizacjachi. Służy on jako wirtualna reprezentacja miasta, umożliwiając świadome podejmowanie decyzji i optymalizację scenariuszy przy użyciu analizy dużych zbiorów danych i sztucznej inteligencji. Cyfrowy bliźniak pozwala na symulację różnych sytuacji, od inwestycji infrastrukturalnych po strategie reagowania kryzysowego. Przestrzegając zasad interoperacyjności i otwartych standardów danych, Rotterdam kładzie podwaliny pod tętniący życiem ekosystem miejski sprzyjający innowacjom opartym na danych i lepszemu świadczeniu usług w różnych sektorach. Pomimo wyzwań związanych z prywatnością, bezpieczeństwem i zarządzaniem, miasto wspólnie opracowuje rozwiązania, pozycjonując się na czele nowej ery, w której świat cyfrowy i fizyczny łączą się, aby poprawić jakość życia wszystkich mieszkańców, jednocześnie optymalizując operacje portowe.
Victoria, Australia
Inicjatywa Digital Twin Victoria stanowi przełomową inwestycję w wysokości 37,4 miliona dolarów na okres czterech lat, poświęconą rozwojowi technologii cyfrowego bliźniaka, danych geoprzestrzennych i innowacji przestrzennychii. Jej główną misją jest stworzenie cyfrowych fundamentów dla myślącej przyszłościowo Victorii, wykorzystującej dane do podejmowania świadomych decyzji i stawiania czoła pojawiającym się wyzwaniom. Do docelowego roku 2024 program ma na celu wspieranie cyfrowego ekosystemu opartego na współpracy, umożliwiającego rządowi, przemysłowi i społecznościom wykorzystywanie współdzielonych otwartych danych, najnowocześniejszych technologii i zaawansowanych algorytmów w celu poprawy rzeczywistych wyników. Dzięki strategicznemu skupieniu się na siedmiu kluczowych strumieniach pracy, w tym zaawansowanej obserwacji Ziemi i rozwoju platformy Digital Twin Victoria (DTV), program ma na celu zrewolucjonizowanie różnych sektorów, od usług użyteczności publicznej po reagowanie na katastrofy. Poprzez ten wspólny wysiłek Victoria chce stać się liderem innowacji opartych na danych w regionie, zapewniając odporną i dostatnią przyszłość wszystkim zainteresowanym stronom.
Zbuduj cyfrowego bliźniaka wraz z innymi miastami z regionu Morza Bałtyckiego.
Wypełnij badanie gotowości do wdrożenia digital twin w Twoim mieście.
Przypisy:
[1] E. H. Glaessgen, D.S. Stargel, The Digital Twin Paradigm for Future NASA and U.S. Air Force Vehicles, Paper for the 53rd Structures, Structural Dynamics, and Materials Conference: Special Session on the Digital Twin https://ntrs.nasa.gov/api/citations/20120008178/downloads/20120008178.pdf
[2] Ibidem.
[3] I_38_J. Fruhlinger, K. Shaw, What is a digital twin and why it's important to IoT, Networkworld, 17.03.2022, https://www.networkworld.com/article/3280225/what-is-digital-twin-technology-and-why-it-matters.html, dostęp 17.05.2023.
[4] Ibidem.
[5] S. Wray, Three cities on the benefits and challenges of digital twins, Cities Today, 22.08.2022, https://cities-today.com/three-cities-on-the-benefits-and-challenges-of-digital-twins/
[6] Cyfrowy bliźniak budynku mieszkalnego, w: „GDYNIA moja miasto”, 3.02.2022, źródło: https://www.gdynia.pl/gdynia-energetyczna,8107/cyfrowy-blizniak-budynku-mieszkalnego,563056
[7] MareNostrum, Barcelona Supercomputing Center, https://www.bsc.es/marenostrum/marenostrum
[8] Mare Nostrum: The Supercomputer Center of Torre Girona, Lenovo Tech Today, https://techtoday.lenovo.com/us/en/solutions/smb/hallowed-supercomputer-does-13677-trillion-operations-second
[9] Barcelona tests with a digital twin developed by BSC if it is a 15-minute city, Barcelona Supercomputing Center, 29.03.2023, https://www.bsc.es/news/bsc-news/barcelona-tests-digital-twin-developed-bsc-if-it-15-minute-city
[10] Ibidem.
[11] The 15-minute city, [interaktywna mapa], źródło: https://pareyesv-streamlit-city-coverage-appmain-9dncwf.streamlit.app
[12] Ibidem.
[13] A. Hernández-Morales, Barcelona bets on ‘digital twin’ as future of city planning, w: POLITICO, 18.05.2022, https://www.politico.eu/article/barcelona-digital-twin-future-city-planning/
[14] Ibidem.
[15] Tallinn-Helsinki Dynamic Green Information Model, FinEst Centre, https://www.finestcentre.eu/greentwins
[16] Ibidem.
[17] R. Saracco, Toronto has got its Digital Twin, IEEE Future Directions, 6.03.2023, źródło: https://cmte.ieee.org/futuredirections/2023/03/06/toronto-has-got-its-digital-twin/
[18] University of Toronto's Center for Intelligent Buildings Digital Twinning (IBDT), źródło: https://ibdt.ca/
[19] R. Saracco, op. cit.
[20] FIWARE - Open APIs for Open Minds, źródło: https://www.fiware.org/
[21] University of Toronto's Center for Intelligent Buildings Digital Twinning (IBDT), op. cit.
[22] R. Saracco, op. cit.
[23] lista danych i wykorzystanych metodologii za: F. Dembski i inni, Urban Digital Twins for Smart Cities and Citizens: The Case Study of Herrenberg, Germany, w: ”Sustainability“, 2020, nr 12(6), źródło: https://www.mdpi.com/2071-1050/12/6/2307
[24] W. Mazurkiewicz, Metoda analizy syntaktycznej przestrzeni (space syntax analysis) jako narzędzie planistyczne, w: ”Miasto dla ludzi”, tom I, red. B. Gronostajska, Wydawnictwo ZET, Wrocław 2017, s.123-131, źródło: https://mostwiedzy.pl/pl/publication/metoda-analizy-syntaktycznej-przestrzeni-space-syntax-analysis-jako-narzedzie-planistyczne,145481-1
[25] INTELLIGENT CITIES CHALLENGE, SUMO – Simulation of Urban Mobility, https://www.intelligentcitieschallenge.eu/good-practices/sumo-simulation-urban-mobility#:~:text=SUMO%20is%20a%20free%20and,which%20is%20available%20since%202001
[26] D. Elfverson i inni, Use and Scalability of OpenFOAM for Wind Fields and Pollution Dispersion with Building- and Ground-Resolving Topography, w: ”Atmosphere”, 2021, nr 12(9), źródło: https://www.mdpi.com/2073-4433/12/9/1124
[27] F. Dembski i inni, op cit.
[28] Charitonidou, Urban scale digital twins in data-driven society: Challenging digital universalism in urban planning decision-making, w: International Journal of Architectural Computing, 2022, nr 20(2), s. 238-253, źródło, https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/14780771211070005, dostęp
[29] Ibidem.
[30] Ibidem.
[31] Ibidem.