Europa i Polska w 2025 roku. Prezes PFR o szansach i wyzwaniach na drodze do globalnej konkurencyjności
Na progu 2025 r. Unia Europejska zmaga się z przesileniami politycznymi w państwach członkowskich, największą od czasów zimnej wojny eskalacją napięcia w relacjach z Rosją oraz toczącym się tuż za jej granicami, na terenie Ukrainy, długotrwałym konfliktem zbrojnym. O gospodarce UE z pewnym sarkazmem mówi się, że jej „specjalnością” są regulacje. W istocie Stary Kontynent w dużej części wydaje się odzwierciedlać stan stagnacji sekularnej, czyli długoterminowego wyczerpania źródeł wzrostu w gospodarce kapitalistycznej. Kontrastuje to z wysokim poziomem elastyczności, innowacyjności i ekspansji gospodarek jej głównych partnerów – USA, Chin a coraz częściej również Indii.
Diagnoza stanu Europy wydaje się dobrze znana. Potrzebujemy trwałego wzrostu poziomu inwestycji oraz skoordynowanego wysiłku na rzecz poprawy konkurencyjności. W 2025 r. Europa powinna koncentrować wysiłki na zwiększaniu puli środków finansujących innowacje. Przykładowo, szereg krajów europejskich już wdraża ideę zastosowaną przez Phillipe’a Tibiego we Francji, która umożliwia wsparcie innowacji przez efektywne połączenie środków prywatnych i publicznych. Formuła ta dobrze sprawdza się w warunkach europejskich, w których znaczące zasoby kapitału znajdują się w rękach spółek państwowych.
Z drugiej strony, w 2025 r. UE powinna kontynuować marsz w kierunku zielonej energii, ale w oparciu o mniej ortodoksyjne założenia, w tempie, które nie pogorszy jej pozycji konkurencyjnej względem USA i Chin. Priorytetowy jest rozwój niskoemisyjnego transportu i paneuropejskich łańcuchów wartości, zwłaszcza, że azjatyccy producenci śmiało spoglądają na rynek europejski. Z perspektywy energetycznego base load, UE powinna w większym stopniu otworzyć się na energetykę nuklearną i gazową, być może z uwzględnieniem zmian w taksonomii na rzecz finansowania inwestycji transformacyjnych, co mogłoby zachęcić inwestorów o misyjnym podejściu.
Po trzecie, bliskość wojny w Ukrainie i napięcie w relacjach z Rosją istotnie wpływają na decyzje inwestycyjne w UE. Przykładowo, Szwecja częściowo zarzuca program rozbudowy farm wiatrowych na Bałtyku ze względu na interferencję z systemami wojskowymi. Rosnąć będą wydatki na zbrojenia, europejski przemysł obronny szuka możliwości współpracy, a instytucje rozwoju takie jak Europejski Bank Inwestycyjny, modyfikują swój mandat, aby aktywniej wspierać np. technologie podwójnego zastosowania.
Rok 2025 to rok szansy na wzmocnienie gospodarczej roli Polski w UE i na świecie
W najbliższych latach Polska ma szansę na stałe dołączyć do grona 20 największych gospodarek świata. Choć dystans dzielący nas do będących w tym rankingu przed nami Szwajcarii i Turcji wciąż jest spory, nasza gospodarka ma potencjał do dalszego długofalowego wzrostu – jeśli uda się zbudować model wzrostu oparty na innowacyjności, ale też korzystając jeszcze przez chwilę z „premii konwergencji” (Polska rozwija się dwukrotnie szybciej niż średnia UE). To w naszym kierunki, nieco na wschód od tradycyjnych centrów gospodarczych, może w kolejnych dekadach przesunąć się ciężar innowacyjnej europejskiej gospodarki. To właśnie tu podejmowane będą strategiczne decyzje.
Jakkolwiek poważny jest problem innowacyjności w „starych” gospodarkach UE, w jeszcze większym stopniu dotyka on Polski. Oczywiście są takie sektory, jak np. fintech czy produkcja komponentów w zielonych łańcuchach wartości, w których radzimy sobie stosunkowo dobrze. Niemniej cały ekosystem innowacji - od komercjalizacji badań, poprzez akcelerację i VC, aż po private equity – wymaga zmian i zaopatrzenia w kapitał. Procesy te z aktywnym udziałem PFR powinny rozpocząć się już w 2025 r.
Mówiąc o wspieraniu innowacyjności w Polsce, nie możemy pominąć roli krajowych oszczędności w długim okresie. Nasze aktywa emerytalne to obecnie niespełna 8,2% PKB, co plasuje nas w końcu krajów OECD. Dla porównania – u liderów rankingu w Danii, Szwajcarii czy Holandii aktywa te znacznie przekraczają wartość PKB. Dlatego tak ważny jest rozwój i wspieranie PPK. Łączna wartość aktywów PPK przekroczyła 30 mld zł i coraz szybciej rośnie. W przyszłości te oszczędności będą zamieniać się w inwestycje, stymulując wzrost innowacyjności i wzmacniając potencjał gospodarczy Polski.
W 2025 r. Polska może wykorzystać sytuację geopolityczną, aby budować silne partnerstwa gospodarcze w UE i poza nią. Przykładem może być zawarte w listopadzie 2024 w Harpsund strategiczne partnerstwo pomiędzy Szwecją, a Polską, które odzwierciedla rosnącą pozycję naszego kraju w formacie państw bałtyckich. Także nasza prezydencja w Radzie Unii Europejskiej w pierwszej połowie 2025 roku to dobry moment, aby - przy zachowaniu podstawowej roli honest broker - zaprezentować własną wizję przyszłości, nadając priorytet sprawom, które są dla nas istotne, jak np. kwestie konkurencyjności i obronności.
Mam nadzieję, że 2025 rok będzie też czasem zakończenia wojny na Ukrainie. Z gospodarczego punktu widzenia stworzy to nowe szanse. Położenie Polski sprawia, że możemy odegrać w tym procesie znaczącą rolę, jako hub logistyczny, zaplecze konstrukcyjne i kapitałowe.
Reasumując, rok 2025 będzie dla Europy czujnym rokiem niepewności i decyzji, indukowanych przez geopolitykę, ale także obaw związanych z utrzymaniem dotychczasowego modelu społeczno-ekonomicznego. W mojej ocenie otwiera to przed Polską gospodarką nowe możliwości. Jako PFR już w początku 2025 r. przedstawimy założenia nowej strategii. Razem z naszymi partnerami będziemy pracować nad efektywnym wzmocnieniem ekosystemu innowacji, odpornością gospodarki, budową zielonych łańcuchów wartości, a także - jako #TeamPoland - wspierać polskie spółki w coraz odważniejszej obecności na rynkach zagranicznych.
Tekst z cyklu „Co nas czeka w 2025” został opublikowany w Pulsie Biznesu w dniu 24 grudnia 2024 r.