This could be a good decade of development for Poland

Despite the disastrous beginning of the 2020s in the world, it may still be a good decade of development for Poland if we take advantage of the opportunities that arise and constantly improve the efficiency of administration and the competitiveness of the economy.

– writes Paweł Borys, President of the Polish Development Fund in Polish Compass 2020

The beginning of the 2020s will certainly go down in history as a time of pandemic and one of the greatest economic crises in history. Just a few months ago, nobody thought there would be a global health threat from COVID-19 and, in the global economy, a break in supply and trade chains, a nearly two-month freeze on the economy, a massive recession and GDP declines (including more than 20% in the UK, the US and Spain), a leap in unemployment in many countries and, as a result, a jump in debt of 10–15% of GDP in most countries fighting the effects of the pandemic. Added to this are trends such as the new ‘cold war’ between the US and China, the growing risk of a debt crisis in developing countries and geopolitical turbulence in Belarus, for example, as well as social unrest manifested by riots in the US and France. Unfortunately, the list of current social and economic challenges is long.

The history of deep recessions shows that in just a few quarters the future of the economy and society is often decided for the next decade. The Great Depression brought fascism and World War II during the 1930s. The oil crises triggered the lost decade of the 1970s to stagnate in the new reality of stagflation for economists. The financial crisis after the period of the Great Moderation – which, incidentally, was not exactly what it was – resulted in a lost generation in Spain, Portugal and Greece, for example, and stagnation in the euro area for the next 10 years. These problems have been compounded by the current crisis, which will perhaps be remembered as the Great Lockdown, and the prospect of development for the Polish and global economy over the next decade is now being decided.

There is no manual on how to manage a crisis of this kind, which affects our health and workers, businesses, supply, demand, investment, consumption, trade or the financial markets at the same time. However, unlike many previous recessions, the response in many developed countries – although not all – has been very strong in recent months and a whole arsenal of monetary and fiscal policy measures have been used to prevent a deflationary spiral and a prolonged economic depression. International research and economic data and forecasts indicate that there is no doubt that the anti-crisis measures taken by the Polish Government were adequate, rapid and effective in comparison with other countries. This is evidenced by the stable situation on the labour market and in the business sector, as well as by positive data on a strong rebound in sales and production. Of course, there are important questions as to whether the use of all these anti-crisis instruments will suffice, how long will we feel a pandemic, how long will we pay back the debt we have incurred and which countries will come out of the crisis with a defensive hand, but for which of them this year is the beginning of a lost decade?

The main difference between the current crisis is that it is not part of the normal economic cycle and the process of creative destruction that strengthens the long-term foundations of development. The current pandemic-induced recession is simply destruction which is not due to normal economic risk. Therefore, more than ever, strong state intervention and support for the labour market and state aid for companies are justified. However, we must always remember that tomorrow is also another day. The debt will have to be repaid, zombie-companies should not be created and competition mechanisms should not be destroyed. It should be remembered that sustainable development means, above all, an increase in the productivity of our resources, technological progress, social inclusion and equal opportunities, especially in access to education, as well as constant improvement in the broadly understood quality of infrastructure. Therefore, the recipe for sustainable development is to continue investing in education, technology development and transfer, infrastructure or the accumulation of long-term capital and increasing its role in the growth model, rather than relying on low wages. The modern competitive economy is built primarily on knowledge and advanced products and services.

The current crisis also means high costs and many challenges for Poland. However, we have a chance to get through it safely with one of the lowest GDP falls in the EU in 2020. The recession in the euro area could be at least 2-3 percentage points deeper this year and, as a result, we will continue to catch up with richer economies even in bad times. We still have around 25% to the EU average in terms of income and productivity, and more than 40% to Germany and 50% to the US as a world leader in technology. Never in 600 years have we been so high in terms of development and income compared to the most developed countries. We are breaking through the glass ceiling, but maintaining this trend is neither permanent nor simple. It is easy to say that we need to move our services and our industry two leagues in terms of technological advancement, but more difficult to do. For this to work, many of the jigsaw puzzles need to be matched to each other – from modern education using concepts such as STEAM, matching qualifications in the labour market, developing own research at universities combined with the ability to create patents and applications, to a friendly business environment, digital administration, an efficient justice system and the continuous development of transport and energy infrastructure. In these and many other areas, continuous improvement and changes are needed to adapt institutions to the new environment. They do not always have to be great reforms, and often building better solutions step by step on a daily basis.

For today, it can be said that Poland is not in danger of losing a decade, but whether we will return to the path of sustainable rapid growth of 3–4% of GDP growth is no longer so obvious. The big challenge is demography, which will result in a decrease in growth potential and a greater burden on the health and pension system over the next 10 years. But there are also opportunities. It is a great success to obtain significant resources from the reconstruction fund and the European Union budget. A good use of these funds can be a strong incentive to stimulate investment and growth over the next 3-4 years. At the same time, some companies in Europe and the USA may decide to shorten their supply chains (so-called nearshoring), shifting production and service centres from Asia. This could be another chance to attract advanced investments. There is also a chance that more funds will be available under the anti-crisis shields for investments and projects such as the Central Communication Port, which may change the transport system in Poland in terms of rail and air transport. Despite the disastrous beginning of the 2020s in the world, it may still be a good decade of development for Poland if we take advantage of the opportunities that arise and constantly improve the efficiency of administration and the competitiveness of the economy.

The text of Paweł Borys, President of the PFR, comes from the electronic edition of ‘Polish Compass 2020’, which is available for free download at www.gb.pl and also in the ‘Gazeta Bankowa’ application for mobile devices.

Początek lat 20-tych obecnego wieku na pewno przejdzie do historii jako czas pandemii oraz jednego z największych w historii kryzysów gospodarczych. Jeszcze kilka miesięcy temu nikt nie przypuszczał, że powstanie globalne zagrożenie dla zdrowia chorobą COVID-19, a w gospodarce światowej zerwanie łańcuchów dostaw i handlu, blisko dwumiesięcznego zamrożenia gospodarki, potężnej recesji i spadków PKB (w tym o ponad 20 proc. w Wielkiej Brytanii, USA, czy Hiszpanii), skokowego wzrostu bezrobocia w wielu krajach oraz w efekcie skoku zadłużenia o 10-15 proc. PKB w większości państw walczących ze skutkami pandemii. Do tego dochodzą takie trendy jak nowa „zimna wojna” na linii USA-Chiny rosnące ryzyko kryzysu zadłużenia krajów rozwijających się oraz zawirowania geopolityczne na przykład na Białorusi oraz niepokoje społeczne objawiające się zamieszkami w USA, czy Francji. Lista obecnych wyzwań społecznych i gospodarczych jest niestety długa.

Historia głębokich recesji pokazuje, że w ciągu zaledwie kilku kwartałów decyduje się często przyszłość gospodarki i społeczeństwa na kolejną dekadę. Wielki Kryzys przyniósł w latach 30. XX wieku faszyzm i II Wojnę Światową. Kryzysy naftowe wywołały straconą dekadę lat 70. w nowej dla ekonomistów rzeczywistości stagflacji. Kryzys Finansowy po okresie Wielkiego Umiarkowania – które notabene do końca nim nie było – skutkował przez kolejne 10 lat straconym pokoleniem przykładowo w Hiszpanii, Portugalii, czy Grecji oraz stagnacją w strefie euro. Na te problemy nałożył się obecny kryzys, który być może będzie zapamiętany jako Wielkie Zamrożenie (ang. Great Lockdown) i znowu decyduje się obecnie perspektywa rozwoju na kolejną dekadę dla polskiej i światowej gospodarki.

Nie ma podręcznika jak zarządzać kryzysem tego rodzaju, który dotyka jednocześnie naszego zdrowia oraz pracowników, przedsiębiorstw, podaży, popytu, inwestycji, konsumpcji, handlu, czy rynków finansowych. Niemniej w przeciwieństwie do wielu wcześniejszych recesji, reakcja w wielu rozwiniętych krajach – choć nie wszystkich – była w ostatnich miesiącach bardzo zdecydowana i użyto całego arsenału środków polityki pieniężnej i fiskalnej, aby nie doprowadzić do spirali deflacyjnej i długotrwałej depresji w gospodarce. Badania międzynarodowe oraz dane i prognozy gospodarcze wskazują, że bez wątpienia działania antykryzysowe polskiego Rządu były na tle innych krajów adekwatne do skali zagrożenia, szybkie i efektywne. Świadczy o tym stabilna sytuacja na rynku pracy oraz w sektorze przedsiębiorstw oraz pozytywne dane o silnym odbiciu sprzedaży i produkcji. Oczywiście są ważne pytania, czy użycie tych wszystkich instrumentów antykryzysowych wystarczy, jak długo będziemy odczuwali pandemię, jak długo będziemy spłacali zaciągany dług oraz które kraje wyjdą obronną ręką z kryzysu, ale dla których obecny rok to początek straconej dekady?

Obecny kryzys różni się przede wszystkim tym, że nie jest elementem normalnego cyklu ekonomicznego i procesu kreatywnej destrukcji, która wzmacnia długoterminowe fundamenty rozwoju. Obecna recesja wywołana pandemią to po prostu destrukcja, która nie wynika z normalnego ryzyka gospodarczego. Dlatego bardziej niż kiedykolwiek uzasadniona jest zdecydowana interwencja państwa i wsparcie dla rynku pracy oraz pomoc publiczna dla firm. Trzeba jednak zawsze pamiętać o tym, że jutro też jest dzień. Dług trzeba będzie spłacić, nie powinny powstawać zombie-firmy oraz nie należy niszczyć mechanizmów konkurencji. Należy pamiętać, że trwały rozwój to przede wszystkim wzrost produktywności naszych zasobów, postęp technologiczny, inkluzywność społeczna i wyrównywanie szans zwłaszcza w dostępie do edukacji oraz ciągła poprawa szeroko rozumianej jakości infrastruktury. Dlatego receptą na zrównoważony rozwój są dalsze inwestycje w edukację, rozwój i transfer technologii, infrastrukturę, czy akumulacja długoterminowego kapitału i zwiększenie jego roli w modelu wzrostu, a nie bazowanie na niskich wynagrodzeniach. Współczesną konkurencyjną gospodarkę buduje się w oparciu przede wszystkim o wiedzę oraz zaawansowane produkty i usługi.

Obecny kryzys także dla Polski oznacza duże koszty i wiele wyzwań. Mamy jednak szanse przejść przez niego bezpiecznie z jednym z najniższych w UE spadków PKB w 2020 r. Recesja w strefie euro może być głębsza o co najmniej 2-3 pkt. proc. w tym roku i w efekcie także w złych czasach będziemy nadal doganiać bogatsze gospodarki. Nadal pozostaje nam około 25 proc. do średniej UE jeżeli chodzi o dochody i produktywność oraz ponad 40 proc. do Niemiec i 50 proc. do USA jako światowego lidera technologicznego. Nigdy od 600 lat nie byliśmy tak wysoko pod względem rozwoju i dochodów względem najwyżej rozwiniętych krajów. Przebijamy szklany sufit, ale utrzymanie tego trendu nie jest ani dane na zawsze, ani proste. Łatwo jest powiedzieć potrzebujemy przesunąć nasze usługi i przemysł o dwie ligi jeżeli chodzi o poziom zaawansowania technologicznego, ale trudniej zrobić. Żeby to się udało wiele puzzli musi być do siebie dopasowane – od nowoczesnej edukacji z wykorzystaniem takich koncepcji jak STEAM, dopasowania kwalifikacji na rynku pracy, rozwój badań własnych na uniwersytetach w połączeniu z umiejętnością tworzenia patentów i aplikacji, po przyjazne otoczenie biznesu, cyfrową administrację, sprawny wymiar sprawiedliwości oraz stały rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej. W tych i wielu innych obszarach potrzebne jest ciągłe doskonalenie i zmiany dostosowujące instytucje do nowego otoczenia. Nie zawsze muszą to być wielkie reformy, a często codzienne budowanie lepszych rozwiązań krok po kroku.

Na dzisiaj można powiedzieć, że Polsce nie grozi stracona dekada, ale czy powrócimy na ścieżkę trwałego szybkiego rozwoju 3-4 proc. wzrostu PKB nie jest już takie oczywiste. Dużym wyzwaniem jest demografia skutkująca już w najbliższych 10 latach spadkiem potencjału wzrostu i większymi obciążeniami systemu zdrowia i emerytalnego. Ale są też szanse. Dużym sukcesem jest uzyskanie znaczących środków z funduszu odbudowy oraz budżetu Unii Europejskiej. Dobre wykorzystanie tych środków może w najbliższych 3-4 latach być silnym bodźcem dla pobudzenia inwestycji i tempa rozwoju. Jednocześnie cześć firm w Europy i USA może zdecydować się skrócić łańcuchy dostaw (tzw. nearshoring), przesuwając produkcję i centra usług z Azji. To może być kolejna szansa na przyciągnięcie zaawansowanych inwestycji. Szansą są też większe środki w ramach tarcz antykryzysowych na inwestycje oraz takie projekty jak Centralny Port Komunikacyjny, który może zmienić układ transportowy w Polsce w zakresie kolei i przewozów lotniczych. Pomimo fatalnego początku lat 20-tych na świecie, to może nadal być dobra dekada rozwoju dla Polski, jeżeli wykorzystamy pojawiające się szanse oraz stale będziemy podnosić sprawność administracji i konkurencyjność gospodarki.

Tekst Pawła Borysa prezesa PFR pochodzi z elektronicznego wydania „Polskiego Kompasu 2020”, który dostępny jest bezpłatnie do pobrania na stronie www.gb.pl a także w aplikacji „Gazety Bankowej” na urządzenia mobilne.