Nadbałtycka Dolina Krzemowa

Estonia, choć ma nieco ponad 1,3 miliona mieszkańców, jest jednocześnie jednym z najbardziej scyfryzowanych krajów świata oraz jednym z najbardziej przyjaznych miejsc dla start-upów. Co sprawia, że tak niewielki kraj przyciąga tak wielu przedsiębiorców z całego świata?

Najnowsze badanie NimbleFins pokazuje, że Estonia zajmuje piąte miejsce w Europie pod względem najlepszych warunków dla rozwoju start-upu, zaraz po Niemczech, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Szwajcarii. Kraj ten może pochwalić się wysoką jakością siły roboczej oraz niskimi kosztami prowadzenia działalności – i pod tym względem spośród 50 krajów europejskich zajmuje nawet drugą pozycję. Badanie pokazuje również, że państwa z największą liczbą innowacyjnych firm charakteryzuje dobrze wykształcona populacja, silna gospodarka, zdrowe otoczenie biznesowe i stosunkowo niskie koszty prowadzenia działalności gospodarczej.

Czołowe miejsca przypadają Estonii także w innych rankingach. Według Funderbeam Startup Investment Report zajmuje trzecie miejsce w Europie pod względem liczby start-upów na jednego mieszkańca, średnio na 10 000 mieszkańców przypada aż 5 start-upów.  Szacuje się, że w Estonii prowadzi swoją działalność 650 start-upów, w które zainwestowano łącznie niemal 330 mln euro - najwięcej spośród trzech krajów bałtyckich.

To w Tallinie przy pomocy estońskich inżynierów powstał w 2003 roku jeden z najpopularniejszych na świecie komunikatorów – Skype. Estonia jest domem dla kilku najszybciej rozwijających się firm w Europie, w tym dla aż czterech jednorożców (Skype, Bolt, Playtech i TransferWise) i kilku bardzo obiecujących firm, jak np. Veriff czy Jobbatical.

Nie bez znaczenia jest tu sprzyjające otoczenie administracyjne. Kraj ten jest najlepiej oceniany na świecie zarówno pod względem nieograniczonego dostępu do usług online (w 2000 r. Parlament uchwalił ustawę uznającą dostęp do Internetu za podstawowe prawo dla obywateli), jak i dostępności usług administracyjnych lub rządowych online. W Estonii założenie nowej firmy może zająć zaledwie 3 godziny, a składanie zeznania podatkowego przez internet zajmuje tylko 3 minuty. Nie ma tam także podatku dochodowego od zysków zatrzymanych i reinwestowanych. Oznacza to, że system podatkowy jest szczególnie przychylny dla firm, które planują szybki rozwój międzynarodowy - na innowacje można przeznaczyć fundusze, które w innym przypadku otrzymałoby państwo w formie podatków. Ponadto programy takie jak „Start-up Visa” oraz liczne udogodnienia dla osób planujących otworzyć własną działalność gospodarczą (np. oficjalne wzory umów udostępnione online) stanowią o wysokiej atrakcyjności tego państwa. Skąd wzięły się tak wysokie ambicje w tak niewielkim państwie?

Jak powstała E-stonia?

Wraz z odzyskaniem niepodległości w 1991 Estonia zdecydowała się skorzystać z biurokratycznego czystego konta – ówcześni decydenci zamiast oglądać się za siebie postanowili ukierunkować rozwój kraju na przyszłość. Wierząc w rosnące możliwości Internetu i wartość innowacji postanowiono, że tak jak Szwecja miała swój design, Finlandia telefony komórkowe, Estonia miała być znana z cyfryzacji. Nie było to jednak tak oczywiste w kraju, w którym zaledwie połowa obywateli miała dostęp do linii telefonicznej. Ułatwiły to niewielkie rozmiary państwa, które dzięki temu mogło być zwinne (agile) w swoich działaniach, nastawienie na ekspansję zagraniczną oraz szukanie prostych rozwiązań trudnych problemów w małych przedsiębiorstwach, a następnie skalowanie wyników. Sukces Estonii tkwił w małych, acz konsekwentnych zmianach.

Historia E-stoni rozpoczęła się w 1996 roku przy pomocy Tiger Leap Foundation, wspieranego przez rząd organu ds. Inwestycji technologicznych. Inicjatywa polegała na zapewnieniu szkołom komputerów oraz dostępu do Internetu do 1998 r. W 2000 r. rząd uznał dostęp do Internetu za prawo człowieka, co spowodowało jego rozprzestrzenienie się na obszary wiejskie. Zaoferowano również bezpłatne szkolenie komputerowe dla 10% dorosłej populacji. Wysiłek ten pomógł podnieść odsetek Estończyków korzystających z Internetu z 29 procent w 2000 r. do 91 procent w 2016 r. Już w 2002 r. Estonia wprowadziła zaawansowany technologicznie krajowy system identyfikacji. Fizyczne dowody osobiste są połączone z podpisami cyfrowymi, których Estończycy używają do płacenia podatków, głosowania, prowadzenia bankowości internetowej i dostępu do dokumentacji medycznej. Od tego momentu cyfryzacja nabrała rozpędu. Nawet cyberatak na dużą skalę hackerów z Rosji nie powstrzymał tego rozwoju. Skuteczny opór rządu zachęcił później NATO do przeniesienia dowództwa cyberbezpieczeństwa właśnie do Estonii.

Nadbałtycki raj dla start-upów

1) E-government
Estońskie państwo oferuje obecnie 600 e-usług swoim obywatelom i 2400 firmom. Elektroniczny dowód osobisty odgrywa kluczową rolę w prawie każdej innowacyjnej e-usłudze. Może uwierzytelniać tożsamość, a także zapewniać podpis cyfrowy. Ciężar podpisu jest poparty estońskim prawem, które czyni go prawnie wiążącym. Aby zminimalizować ryzyko, system wykorzystuje odpowiednio silne szyfrowanie, przy czym na karcie identyfikacyjnej przechowywana jest tylko minimalna ilość prywatnych danych. Utracone karty można wygodnie anulować, a w ciągu ponad dekady nie zgłoszono żadnych naruszeń bezpieczeństwa. Obecnie 99% Estończyków posługuje się elektronicznymi dowodami tożsamości, dzięki czemu:

• podpisuje umowy zdalnie (e-id oraz cyfrowy podpis),
• płaci mobilnie za parkowanie (m-parking),
• głosuje online (i-voting),
• przeprowadza transakcje bankowe online (e-banking),
• otrzymuje cyfrowe recepty od lekarza (e-prescription),
• składa deklaracje podatkowe online (e-tax),
• składa wnioski o pomoc publiczną,
• zakłada firmę online.

2) Internet
Przy tak dużym stopniu cyfryzacji nie zaskakuje, że bezprzewodowy Internet jest dostępny prawie wszędzie w Estonii, dodatkowo prawie zawsze jest bezpłatny i szybki. Punkty bezprzewodowego dostępu do Internetu można znaleźć w większości miejsc publicznych: parkach, placach, pubach, kawiarniach, restauracjach, lotniskach, pociągach, dworcach autobusowych, a często można nawet uzyskać dostęp do Internetu w, jak się wydaje, odległej lokalizacji, na plaży lub w lesie.

3) Liberalny system podatkowy
Estonia może się poszczycić jednym z najbardziej liberalnych systemów podatkowych na świecie. W rankingu Międzynarodowego Wskaźnika Konkurencyjności Podatkowej stworzonym przez Tax Foundation. Kraj ten zajmuje pierwsze miejsce. Jednym z głównych czynników jest niska stawka podatku dochodowego od osób prawnych w wysokości 20 procent bez podwójnego opodatkowania dochodów z dywidend. Estonia opodatkowuje tylko zyski wypłacane w formie dywidend czy pensji. Jeśli zysk nie zostanie podzielony (np. między akcjonariuszy), można go zainwestować bez podatku. Sprzedaż dokonywana za granicą jest opodatkowana za granicą. Estonia stosuje zatem uproszczony system podatkowy i nie jest tradycyjnym rajem podatkowym. Amortyzacja staje się w pełni istotna w tym samym roku i nie musi być przedłużana w kolejnych latach. Zaś deklarację podatkową można obecnie złożyć online w ciągu trzech minut. Estoński system ma na celu pomoc nowym firmom i start-upom, ułatwiając zwiększenie inwestycji we własny pomysł na biznes.

4) Edukacja technologiczna
Według najnowszego badania PISA (testy PISA mierzą zdolność 15-latków do wykorzystywania swoich umiejętności i wiedzy do rozwiązywania rzeczywistych problemów w czytaniu, matematyce i nauce) przeprowadzonego przez OECD, estońskie dzieci zajmują 1. miejsce w Europie i 3. na świecie. Duży nacisk kładzie się na przyzwyczajanie Estończyków już od najmłodszych lat do cyfrowej rzeczywistości i najnowszych technologii. Dzieci w szkole podstawowej uczestniczą w lekcjach obsługi komputera, kursach programowania, a w niektórych szkołach uczą się nawet, jak budować aplikacje oparte na technologii blockchain. Wszystkie estońskie szkoły są podłączone do Internetu od 1999 r. a cyfrowe podręczniki klasowe są używane niemal wszędzie. Nawet uniwersytety dbają o to, aby najmłodsi nie zostali pominięci. W centrum MEKTORY (Modern Estonian Knowledge Transfer Organisation for You) w Tallinn University of Technology znajduje się sponsorowane przez Lego laboratorium, w którym to nie managerowie, jak w Niemczech, a dzieci w wieku 4-7 lat mają szansę zagrać w Lego Serious Play / Robotics.

5) Jakość życia
Jakość życia w Estonii jest wysoka, ale jednocześnie bardzo przystępna. Estonia plasuje się powyżej średniej pod względem wykształcenia i umiejętności, jakości środowiska (51% kraju pokryte jest lasem, a powietrze należy do jednych z najczystszych na świecie), powiązań społecznych i równowagi między życiem zawodowym a prywatnym według wskaźnika OECD.

6) Programy dla zagranicznych przedsiębiorców

e-Residency
Estonia od 2014 roku jest pierwszym krajem, który oferuje taką usługę, jak e-Rezydencja. Jest to międzynarodowa tożsamość cyfrowa, o którą może się ubiegać każda osoba na świecie i otrzymać dzięki niej dostęp do platformy opartej na integralności, legalności i przejrzystości.
Jest to pierwsza tego rodzaju inicjatywa, która pozwala osobom prywatnym założyć zdalnie działalność gospodarczą w kraju bez zamieszkiwania w nim. Program służy jako platforma startowa dla firm pragnących prowadzić działalność w Unii Europejskiej (UE) i korzystać z jednolitego rynku UE, jak również z udogodnień estońskiego systemu e-usług.

Ponad 60 000 osób z całego świata złożyło wniosek o e-rezydencję od momentu jej uruchomienia w 2014 r.

Startup Visa
Estońska wiza start-upowa jest skierowana do założycieli z krajów spoza UE, którzy chcą pracować w Estonii. Program został uruchomiony na początku 2017 r. w celu przyciągnięcia talentów i przedsiębiorców spoza UE i zasilenia rynku pracy w tym niewielkim kraju. W ramach programu „Startup Visa” start-up jest definiowany jako: firma dążąca do opracowania i uruchomienia innowacyjnego oraz powtarzalnego modelu biznesowego o dużym potencjale globalnego wzrostu, który również znacząco przyczynia się do rozwoju środowiska biznesowego w Estonii. O wydaniu wizy decyduje indywidualnie Komisja składająca się z innych przedsiębiorców.

Digital Nomads
Obecnie opracowywany jest także program dla cyfrowych nomadów. Estonia otwiera się w ten sposób na największe zagraniczne talenty na świecie i tworzy infrastrukturę z wysoko wykwalifikowaną oraz utalentowaną technicznie kadrą dla nowych przedsiębiorstw.
Nowa wiza umożliwiłaby młodym przedsiębiorcom i pracownikom czasowo mieszkającym w Estonii prawo pobytu w tym kraju przez 365 dni oraz prawo do wizy Schengen, umożliwiając im odwiedzanie krajów członkowskich przez okres do 90 dni. Pomysł niekoniecznie wymaga od rezydentów-nomadów płacenia podatku, ale sprawdzenie, czy są zarejestrowanymi podatnikami w kraju pochodzenia lub w kraju stałego pobytu. Według Killu Vantsi, doradcy w Departamencie ds. Obywatelstwa i Polityki Migracyjnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, nowa wiza cyfrowa może co roku sprowadzić do Estonii 1400 osób.

1) #estonianmafia i dziedzictwo Skype’a
Ekosystem start-upowy w Estonii, dzięki niewielkim rozmiarom kraju, ma możliwość zbudowania silnych więzi i poczucia wspólnoty, które przejawiają się w jego ścisłej współpracy z rządem, uniwersytetami, inkubatorami czy przedsiębiorstwami. Estońskie środowisko  innowacji opiera się na tak zwanej „estońskiej mafii”, która składa się głównie z założycieli Skype. Zainwestowali oni swoje zyski po odejściu ze Skype’a w inne start-upy oraz rozwijanie własnych innowacyjnych pomysłów biznesowych. Start-upy, które osiągnęły już sukces starają się podzielić nim z otoczeniem mentorując i wspierając mniejsze firmy, różne wydarzenia czy huby. Innowacyjni przedsiębiorcy w Estonii mogą korzystać z bogatej infrastruktury i oferty wydarzeń:

Mektory (strona www) - to centrum innowacji i biznesu na Politechnice w Tallinie. Znajduje się w kampusie TalTech. Ich celem jest zgromadzenie naukowców, studentów i przedsiębiorców, aby rozwiązać praktyczne problemy związane z opracowywaniem produktów i wygenerować nowe pomysły. Dodatkowo, zależy im na wzbogaceniu studiów teoretycznych na uniwersytecie poprzez praktykę, a poprzez to na przygotowaniu lepiej wyszkolonych inżynierów z doświadczeniem we współpracy z firmami. Mektory wspiera innowacyjne pomysły biznesowe od studentów i stara się im pomóc, organizując różnego rodzaju projekty, takie jak TalTech Mektory STARTERtech w każdym semestrze. To semestralne wydarzenie, w którym można wymyślić pomysł, przedstawić go, zbudować zespół, a następnie rozpocząć pracę nad nim przez cały rok. Mektory co tydzień organizują szkolenia i mentoring.

Garage48 (strona www) - seria wydarzeń Garage48 rozpoczęła się w Estonii w kwietniu 2010 roku i od tego czasu rozszerzyła się na inne kraje w Europie Północnej i Afryce. To organizacja start-upowa, która zajmuje się hackatonami w różnych krajach. Ich celem jest pokazanie, że zespoły mogą przekształcić pomysł w działającą usługę lub prototyp w ciągu zaledwie 48 godzin. Chcą oni też udowodnić, że nowe projekty internetowe i mobilne można rozpocząć z dobrym zespołem i oszczędnym budżetem.

Lift99 (strona www) - to społeczność pełnych pasji, ciekawskich i zdeterminowanych przedsiębiorców rozpoczynających działalność, którzy cenią sobie rozwój i pracę na rzecz otoczenia. W przestrzeni coworkingowej dla przedsiębiorców, firm i organizacji w Tallinie organizowanych jest wiele spotkań start-upów i wydarzeń, na których można przekonać się, jak działa ekosystem innowacji w Estonii.

Latitude59 (strona www) - to flagowe wydarzenie związane z start-upami i technologiczną stroną Estonii. Jest to wydarzenie, które odbywa się raz w roku w Tallinie i gromadzi zaangażowanych graczy, jak i entuzjastów start-upów z całego świata.

Małe wideo na zachętę 😉