Drugie życie zabytkowej hali targowej

Krótki opis rozwiązania

Stará Tržnica, po polsku „stary rynek”, to wybudowana w 1910 roku w Bratysławie pierwsza zadaszona hala targowa. Z uwagi na położenie w samym sercu miasta oraz piękną secesyjną architekturę, cieszy się dużą popularnością zarówno wśród lokalnych mieszkańców, jak i samych turystów. Dziś mieszczą się w niej sklepy, restauracje, bary, a nawet teatr, lecz jeszcze kilka lat temu hala stała zamknięta, stopniowo niszczejąc.

W 2012 roku jedenastu profesjonalistów z różnych dziedzin założyło stowarzyszenie Aliancia Stará Tržnica (Przymierze Stara Hala Targowa), mające na celu transformację opuszczonego budynku w prężnie działające centrum kultury. Stowarzyszenie podpisało z władzami miasta 15-letni kontrakt, w którym zobowiązało się do zainwestowania minimum 10 tysięcy euro miesięcznie w remont i renowację budynku. W zamian za to ustalono, że czynsz płacony do ratusza wynosić będzie symboliczne 1 euro miesięcznie.

Problem

• Opuszczony zabytkowy budynek w centrum Bratysławy bez konkretnej wizji zagospodarowania.
• Wysoki koszt i wymogi związane z rewitalizacją zabytkowej hali targowej.
• Mieszkańcy pozbawieni historycznego miejsca handlu i kultury.

Szczegółowy opis rozwiązania

Handel na terenie dzisiejszej Starej Tržnicy odbywał się już w XV wieku. Jest to więc miejsce spotkań oraz zakupów dla mieszkańców Bratysławy z długą historią. Budynek Hali został jednak wybudowany dopiero w październiku 1910 roku według projektu budapesztańskiego architekta Endre Makay.

Stará Tržnica była bardzo nowoczesnym obiektem jak na swoje czasy. Do jej budowy użyto, ówcześnie jeszcze nie tak powszechnej, stali oraz podłączono ją do linii energetycznych i wodociągowych. Hala posiadała także centralne ogrzewanie oraz windy. Jej powierzchnia opiewała o 1000 m, będąc pierwszym zadaszonym miejscem targowym w Bratysławie (ówczesnym Pressburgu).

Fot. staratrznica.sk

Wnętrze budynku służyło handlowi przez równo 50 lat, do czasu gdy w 1960 roku pomieszczenia te przejęła słowacka telewizja. Już wtedy hala stopniowo niszczała, a w latach 80. rozważano nawet jego zburzenie. Dopiero po przemianach aksamitnej rewolucji z 1989 roku Stará Tržnica powróciła na własność miasta. Zarządzało nią Bratysławskie Centrum Kulturalno-Informacyjne, któremu w zarządzanie budynek przekazało miasto. Pomimo tego, wyzwanie stanowił brak wizji na rewitalizację Hali oraz jej zagospodarowania. Przez kilka lat podejmowane były próby prowadzenia w niej targu jednofunkcyjnego, jednak w środku stało tylko 5-6 stoisk, które nie konkurowały między sobą. Stará Tržnica przynosiła rocznie ok. 30 000 euro strat. Budynek pod koniec pierwszej dekady XXI wieku został zamknięty.

W 2012 roku jedenastu fotografów, architektów, artystów – w tym dzisiejszy burmistrz miasta –architekt Matus Vallo, założyło stowarzyszenie non-profit Aliancia Stará Tržnica, które miało doprowadzić do przekształcenia zaniedbanego w centrum kulturalne. Podstawową trudnością był jednak fakt, że budynek – jako wpisany do rejestru zabytków – potrzebuje dużych nakładów finansowych na rewitalizację i precyzyjny plan rozbudowy. Wiązało się to więc z wysokimi kosztami finansowymi.

Stowarzyszenie wyszło z inicjatywą rewitalizacji Hali i podpisało z władzami miasta 15-letni kontrakt. Co ciekawe, członkowie stowarzyszenia twierdzą, że w osiągnięciu porozumienia w tym zakresie pomógł fakt, że obrady rady miejskiej były transmitowane online. Na władzach miasta spoczywała więc presja, gdyż projekt przedłożony przez stowarzyszenie miał szerokie poparcie wśród mieszkańców Bratysławy.

Zgodnie z warunkami kontraktu Aliancia Stará Tržnica zobowiązała się do zainwestowania kwoty minimum 10 tys. euro miesięcznie w renowację i zagospodarowanie budynku. Nie otrzymali żadnych dotacji od miasta, ale w ustalono, że w zamian za to czynsz płacony do ratusza wynosić będzie symboliczne 1 euro miesięcznie. Ponadto w 2016 udało się pozyskać środki europejskie na program rewitalizacji dwóch sąsiadujących z halą placów: Kamenného námestia i Námestia SNP.

Warto dodać, że stowarzyszenie rozpoczynając odbudowę zaangażowało w ten proces lokalną społeczność, zamieszczając w internecie ogłoszenia z prośbą o przesyłanie historycznych zdjęć, dokumentów lub po prostu wspomnień związanych z Halą Targową.

Głównym celem projektu było uczynienie hali Stará Tržnica miejscem spotkań i wydarzeń kulturalnych dla mieszkańców Bratysławy i turystów. W założeniu budynek ten ma być otwarty na potrzeby różnych grup wiekowych i zapewniać swoim gościom różnorodne usługi. Przestrzeń ta obecnie z jednej strony pozwala na organizację jarmarków, z drugiej strony można ją przekształcić w miejsce na organizację koncertu, konferencji, czy spektakli teatralnych. W razie potrzeby może pomieścić do 653 gości. Najemcy budynku zostali zaś wybrani w drodze otwartego naboru. 

Fot. staratrznica.sk

Stará Tržnica jest zatem miejscem łączącym w sobie rozwiązania dla handlu i usług, z misją publiczną związaną z zapewnieniem dostępu do kultury i edukacji.

Celem stowarzyszenia jest również wspieranie kultury miejskiej, poprzez odnowienie tradycji targów. Mają być one alternatywą dla nowoczesnych centrów handlowych. Stará Tržnica to także przestrzeń dla lokalnych rolników i drobnych producentów żywności, którzy mają przybliżyć miasto do wsi. Budynek jest dziś jednym z najbardziej atrakcyjnych punktów na mapie Bratysławy, stanowiącym zarówno miejsce codziennych spotkań mieszkańców miasta jak i popularne miejsce wizyt turystów.

Członkowie stowarzyszenia Aliancia Stará Tržnica wskazują, że powodem upadku poprzedniej koncepcji funkcjonowania tego miejsca jest fakt, że władze miasta trzymały się kurczowo koncepcji, że hala targowa musi pozostać halą targową. W ich ocenie, współcześnie by miejsce było atrakcyjne, trzeba mieć szeroką i urozmaiconą koncepcję zagospodarowania go. Istotne przy formułowaniu takiej koncepcji dla nowej hali Stará Tržnica było to, że tworzyły ją osoby posiadające doświadczenie w świecie kultury. To pomogło w opracowaniu specjalnego planu z różnorodnymi treściami.

Fot. staratrznica.sk