UrbanLab - laboratorium miejskich innowacji

Krótki opis rozwiązania

W marcu 2019 roku w Gdyni na terenie Pomorskiego Parku Naukowo-Technologicznego powstało Laboratorium Miejskie – UrbanLab, będące pierwszym tego typu przedsięwzięciem w Polsce. Jego podstawowym zadaniem jest podnoszenie poziomu życia mieszkańców Gdyni, poprzez wprowadzanie trwałych i innowacyjnych rozwiązań w przestrzeni miejskiej. Projekt został zaplanowany na trzy lata (z możliwością przedłużenia o dwa kolejne), w czasie których aktywnie będą identyfikowane potrzeby, zadania i problemy, a następnie poszukiwane innowacyjne sposoby ich rozwiązywania w otwartej formule dialogu i współpracy z mieszkańcami, urzędnikami i organizacjami pozarządowymi. W pierwszym roku  działalności UrbanLab skupił się na tematyce partycypacji i zaangażowania mieszkańców oraz otwartych miejskich danych. Poprzez sieciowanie i łączenie zasobów miasta oraz dobrą współpracę ze środowiskiem biznesu, nauki czy NGO organizowane są wydarzenia, seminaria, konferencje w odpowiedzi na wyzwania i problemy miejskie. Przykładem takiego działania było spotkanie poświęcone otwartym danym miejskim i możliwości ich wykorzystania przez mieszkańców, w którym udział wzięli przedstawiciele firm z branży IT (odpowiedzialnych za portal otwartedane.gdynia.pl) oraz urzędu miasta. Projekt powstał dzięki współpracy Urzędu Miasta Gdynia, gdyńskiego Laboratorium Innowacji Społecznych, Instytutu Rozwoju Miast i Regionów oraz Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju².

Problem

• Ograniczony udział mieszkańców w bezpośrednim kreowaniu polityki miejskiej³
• Mechanizmy konsultacji społecznych niespełniające oczekiwań mieszkańców⁴
• Potrzeba rozwoju miasta w duchu smart city z wykorzystaniem najnowszych technologii teleinformatycznych, umożliwiających większe zaangażowanie mieszkańców w tworzenie polityki miejskiej⁵
• Niewystarczająca współpraca pomiędzy użytkownikami przestrzeni miejskiej (urzędnicy, mieszkańcy, przedsiębiorcy, naukowcy/eksperci, organizacje pozarządowe)
• Brak dedykowanej przestrzeni i platformy do prowadzenia dialogu oraz wypracowywania rozwiązań miejskich wyzwań
• Rosnące i zmieniające się potrzeby mieszkańców, które wymagają innowacyjnego podejścia

Szczegółowy opis rozwiązania

UrbanLab Gdynia to przestrzeń do innowacyjnego kreowania rozwiązań miejskich wyzwań, identyfikowanych i adresowanych przy udziale jak największej ilości zainteresowanych stron, tj. użytkowników przestrzeni miejskiej (urzędnicy, mieszkańcy, przedsiębiorcy, naukowcy/eksperci, organizacje pozarządowe). Laboratorium dysponuje fizyczną przestrzenią umożliwiającą organizację regularnych spotkań i warsztatów. Zagadnienia, będące przedmiotem wyzwań, są wybierane corocznie przez spotykającą się cyklicznie grupę strategiczną – zespół ogólnopolskich ekspertów i ekspertek w tematyce rozwoju miast, wraz z przedstawicielami i przedstawicielkami Urzędu Miasta i władz Gdyni. Jej praca z założenia opiera się na raportach, diagnozach i dokumentach strategicznych, które już powstały, bądź będą powstawać w poszczególnych jednostkach miejskich oraz na wiedzy jej członków na temat wyzwań stojących współcześnie przed miastami, globalnych trendów i lokalnych uwarunkowań. Do jej obowiązków należy także ewaluacja działania całego programu: odpowiedź na pytania czy UrbanLab faktycznie wpływa na większe zaangażowanie mieszkańców i mieszkanek  w tworzenie miejskich polityk i czy prowadzone działania istotnie sprzyjają rozwiązaniu zdiagnozowanych problemów⁶.

Sformułowaniem konkretnych wyzwań dotyczących obranego przez grupę strategiczną zagadnienia i realizacją projektów UrbanLabu kieruje Zespół Tematyczny, czyli kilkunastoosobowa grupa, powoływana w każdym roku działania UrbanLabu, składająca się z osób posiadających doświadczenie w obszarze tematycznym i znajomość lokalnego kontekstu, któremu poświęcone są w danym roku działania UrbanLabu. W roku 2019 obszarem tym była partycypacja i rozwój społeczeństwa obywatelskiego. W skład Zespołu wchodzą przedstawiciele administracji miejskiej i Rady Miasta oraz rad dzielnic (2 miejsca w zespole) i organizacji pozarządowych (5 miejsc w zespole), wyłonieni w otwartym naborze prowadzonym przez Laboratorium Innowacji Społecznych, które prowadzi UrbanLab⁷.

Grupa strategiczna wyznacza obszar działania, a zespół tematyczny opracowuje zagadnienia w ramach obszaru i dalej kieruje pracę UrbanLabu na różne ścieżki. Pierwszą z nich jest inkubator innowacji, który służy tworzeniu rozwiązań o mniejszej skali, bardziej doraźnych, istotnych z perspektywy konkretnych grup mieszkańców i mieszkanek. Tematykę innowacji poszukiwanych w danym roku wyznacza zespół tematyczny. Po jej określeniu, UrbanLab wyodrębnia miejsca dla 20 innowatorów i innowatorek. Każdy z nich otrzyma wsparcie (w formie szkoleń, indywidualnych konsultacji i możliwości przedyskutowania swoich pomysłów z przedstawicielami struktur miejskich) w dopracowaniu prototypu wymyślonej innowacji. Dziesięciu innowatorów otrzyma dofinansowanie – środki na sprawdzenie skuteczności swojego pomysłu oraz jego przygotowanie do dalszego wdrożenia w mieście.

Drugą ścieżką jest powołanie grupy roboczej, odpowiedzialnej za przygotowanie rozwiązań dla konkretnego problemu, ale o bardziej systemowym charakterze, w większej skali, kompleksowo wpływających na rozwiązywanie problemów i radzenie sobie z wyzwaniami w skali całego miasta. W skład grupy, w zależności od postawionego przed nią zadania, wchodzą zarówno osoby z odpowiednią wiedzą w danym temacie, jak i przedstawiciele mieszkańców Gdyni. Ich praca opiera się na eksperckich materiałach otrzymanych od pracowników Miasta oraz doświadczeniu i dialogu, ciągłej wymianie perspektyw, patrzeniu na problem oczami innych (tworzeniu rozwiązań w oparciu o ideę partycypacji i inkluzyjności)⁸.

Pierwsze spotkania i warsztaty przeprowadzone przez Urban Lab Gdynia dotyczyły idei foodsharingu (dzielenia się jedzeniem) oraz kół samokształcenia, czyli nieodpłatnej wymiany wiedzy we wspólnotach sąsiedzkich (inspirowane podobnymi działaniami podejmowanymi na szeroką skalę m.in. w Szwecji)⁹. Kolejnym tematem podjętym przez Urban Lab były otwarte dane - forma udostępnienia danych publicznych w sposób przejrzysty, przydatny i zgodny ze standardami oraz przepisami prawa. Gdynia posiada obecnie trzy duże źródła miejskich danych: portal otwartedane.gdynia.pl, portal edukacja.gdynia.pl gromadzący dane oświatowe oraz wskaźniki w ramach międzynarodowej normy ISO 37120 dostarczające informacji o usługach miejskich i jakości życia, dzięki którym można m.in. stwierdzić, w którym miejscu rozwoju znajduje się miasto i jaki jest poziom życia jego mieszkańców w porównaniu z najbardziej rozwiniętymi ośrodkami miejskimi na świecie. Spotkanie miało przede wszystkim charakter informacyjny. Uczestnicy mogli dowiedzieć się czym są otwarte dane miejskie, w jaki sposób można je wykorzystywać i przetwarzać, by służyły mieszkańcom¹⁰.

Formuła Urban Labów nie ogranicza się jedynie do dyskusji i spotkań informacyjnych. W wielu miejscach w Europie funkcjonuje ona już od wielu lat i przekłada się na konkretne mierzalne rezultaty¹¹. Dobrym przykładem jest miasto Preston (120 tys. mieszkańców) w Wielkiej Brytanii, które wypracowało na przełomie 2015 i 2016 roku jednolity oraz przejrzysty sposób monitorowania wydatków publicznych. W proces ten zaangażowani byli mieszkańcy, urzędnicy i przedsiębiorcy. Metodologia ewaluacji wydatków umożliwiła łatwy sposób śledzenia środków publicznych i zwiększyła jawność funkcjonowania sektora publicznego. Wzrosły też zyski lokalnych przedsiębiorstw z 14% do 28% całej kwoty wydatków (zamówień) publicznych¹².