Wykorzystanie formuły ESCO dla efektywności energetycznej w Sosnowcu

Problem

• Wysokie koszty eksploatacji i niska efektywność energetyczna miejskich placówek oświatowych
• Duży stopień degradacji i zanieczyszczenia środowiska regionu
• Brak środków budżetowych na daleko idącą modernizację energetyczną

Szczegółowy opis rozwiązania

Ratusz w Sosnowcu borykał się z problemem wysokich kosztów ogrzewania budynków oświatowych. Jednak pomimo wysokich wydatków finansowych na zapewnienie ciepła w szkołach i przedszkolach, przestarzały i nieefektywny system zarządzania energią powodował, że w pomieszczeniach było zbyt gorąco lub za zimno, co w obu przypadkach utrudniało naukę dzieciom³. Miasto podjęło się, we współpracy na zasadzie partnerstwa publiczno – prywatnego w formule ESCO, modernizacji technicznej 87 budynków szkół i przedszkoli, z zagwarantowanym w umowie dziesięcioletnim okresem oszczędności.

ESCO, czyli Energy Service Company to model realizacji działań, którego celem jest zaoszczędzenie energii dzięki pracom podjętym we współpracy z firmą specjalizującą się w usługach energetycznych. Takie współdziałanie podmiotów publicznych i prywatnych ma na celu poprawę efektywności gospodarki energetycznej, przy osiągnięciu pozytywnych efektów ekonomicznych, idących w parze z dbałością o środowisko naturalne. Firmy typu ESCO działają szczególnie tam, gdzie podmiot publiczny nie jest w stanie przeprowadzić modernizacji energetycznej z uwagi na wysoki koszt projektów. Korzystając z ESCO, samorządy mają możliwość realizacji inwestycji bez konieczności ponoszenia kosztów własnych. W ramach umowy EPC (Energy Performance Contract) firma specjalizująca się w usługach energetycznych zajmuje się zaprojektowaniem, wdrożeniem oraz sfinansowaniem projektu służącemu poprawie efektywności energetycznej. Podmiot publiczny zaś dokonuje spłaty kosztów inwestycji ze środków, jakie uzyskał dzięki oszczędności energii. Wysokość tych oszczędności jest zawarta w umowie.

W ramach inwestycji wykonywanej w Sosnowcu, system zdalnego monitorowania i sterowania temperaturą musiał zostać zbudowany od podstaw. Utrudnieniem był fakt, że szkoły nie mogły zostać zamknięte na czas realizacji, co stwarzało konieczność podjęcia dodatkowych środków ochronnych w celu uniknięcia narażenia bezpieczeństwa uczniów i nauczycieli. Infrastruktura grzewcza w obiektach oświatowych w Sosnowcu obecnie w dużym stopniu jest już zmodernizowana, ale w momencie rozpoczęcia inwestycji była zdegradowana, co stanowiło dodatkową barierę przy realizacji projektu.

Zamówienie publiczne zostało udzielone w trybie dialogu konkurencyjnego. Przez 8 miesięcy po podpisaniu umowy, wykonawca przeprowadził audyt systemów ogrzewania i oświetlenia sosnowieckich obiektów dydaktycznych, na podstawie którego przygotował założenia tzw. roku bazowego oraz zainstalował układy sterowania systemami grzewczymi i wymienił oświetlenie na energooszczędne w 38 obiektach. Ponadto wprowadzono system monitorowania energii Navigator, który umożliwia zdalny podgląd ogólnego zużycia energii, a w obiektach z zainstalowanym systemem pomieszczeniowym regulowanie temperatury w każdej klasie. W zawartej pomiędzy miastem i wykonawcą umowie uwzględniono również zapis o odpowiedzialności firmy za utrzymanie prawidłowego komfortu termicznego wewnątrz budynku przez cały okres trwania umowy.

Pozwoliło to pozbyć się problemu niskiego komfortu cieplnego sal lekcyjnych. Co istotne, wykonawca zagwarantował obniżenie zużycia w 87 budynkach aż o 30,83 proc.⁴ w przypadku energii cieplnej i o 25,17 proc. w przypadku energii elektrycznej na oświetlenie. Również emisja CO2 zostanie zredukowana o 5220 ton metrycznych rocznie w porównaniu ze stanem bazowym. Kolejnym ważnym, namacalnym efektem inwestycji są 23 miliony zł, jakie w skali 10 lat Sosnowiec ma zaoszczędzić na zużyciu ciepła oraz energii w placówkach szkolnych, przedszkolach oraz żłobkach. Z zaoszczędzonych środków miasto zapłaci wykonawcy 17 mln zł w miesięcznych ratach pokrywając koszty projektu. To powoduje, że w okresie 10 lat w budżecie miasta pozostanie dodatkowo ok. 6 mln zł oszczędności. Dodatkowo, miasto otrzymało za inwestycję białe certyfikaty, czyli świadectwa efektywności energetycznej podlegające sprzedaży na Towarowej Giełdzie Energii. Było to możliwe dzięki wykazaniu oszczędności energii na podstawie audytu efektywności energetycznej wykonanego przed przedsięwzięciem oraz finansowaniu projektu bez udziału środków dotacyjnych.

Wstępne inwestycje podjęte przez Sosnowiec zostaną spłacone w ramach gwarantowanych oszczędności uzyskiwanych w dziesięcioletnim okresie umownym, a finansowanie okresowe zapewnia podmiot prywatny. Dzięki określonej w umowie gwarancji oszczędności, ryzyko przedsięwzięcia leży po stronie wykonawcy. Formuła ta wymusza również wysoki poziom realizacji zadania.

Inwestycja ta została w 2015 r. wyróżniona nagrodą European Energy Service Award (EESA) w kategorii projektów. EESA jest częścią Europejskiego Inicjatywy Usług Energetycznych w kierunku osiągnięcia celów UE na 2020 r. w zakresie oszczędności energii (EESI 2020).

"Szukamy skutecznych rozwiązań na oszczędzanie. Po grupowym zakupie energii to kolejny krok w kierunku pozostawienia dodatkowych kwot w budżecie miasta. To jedno z pierwszych takich rozwiązań w kraju."⁵

^{Kazimierz Górski, prezydent Sosnowca w latach 2002 - 2014}