Dąbrowa Górnicza Mieszkalnictwo

„Żywa Ulica” – prototypowanie przestrzeni miejskiej

Typ innowacji Mieszkalnictwo

Lokalizacja Polska

Wielkość miasta Duże (powyżej 100 tys. mieszkańców)

Źródło finansowania Europejski Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2014-2020

Krótki opis rozwiązania

W 2017 roku Urząd Miasta Dąbrowa Górnicza, planujący szerokie działania rewitalizacyjne obszaru Śródmieścia, postanowił w innowacyjny sposób zmienić charakter ulicy 3 Maja. Cieszący się w przeszłości licznymi spacerowiczami śródmiejski deptak handlowy, ku niezadowoleniu mieszkańców, od dawna zdominowały samochody, a większość lokali zajęły banki i firmy finansowo-prawne¹. Urzędnicy miejscy postanowili zaprosić do współpracy zespół urbanistów i architektów z Fundacji Napraw Sobie Miasto², specjalizujących się w implementowaniu metody prototypowania przestrzeni publicznej. W ten sposób powstał projekt „Żywa ulica”, który na trzy październikowe tygodnie przekształcił ulicę 3 Maja w miejski eksperyment.

Ulica tymczasowo została objęta zakazem ruchu samochodowego oraz wypełniona małą architekturą (ławki, donice z krzewami). Projektanci zmian prowadzili konsultacje z użytkownikami przestrzeni na każdym etapie realizacji. Implementacje tymczasowych rozwiązań poprzedziły wywiady z mieszkańcami i przedsiębiorcami, a w trakcie prototypowana przekształceń urbaniści na bieżąco monitorowali ich odczucia i oceny. Testowanie pomysłu i ciągłe zbieranie opinii umożliwiało modyfikacje założeń projektowych oraz skuteczniejszą optymalizacje projektu i końcowych rekomendacji³.

Problem

Śródmiejska ulica 3 Maja tracąca swoją oryginalną funkcję handlową oraz walory estetyczne
Niezadowolenie mieszkańców ze zdominowania przestrzeni ulicy przez banki i chaotycznie parkowane samochody⁴
Oczekiwania mieszkańców na nadanie ulicy 3 Maja charakteru deptaku z licznymi lokalami usługami z bogatą ofertą gastronomiczną⁵
Odmienne potrzeby różnych użytkowników ulicy (przedsiębiorcy, spacerowicze, kierowcy)
Sugestia wykorzystania innowacyjnego podejścia w planowaniu rewitalizacji obszaru Śródmieścia przez finansujące działania Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej⁶

Żywa ulica to narzędzie testowania rzeczywistych zmian w przestrzeni miejskiej razem z ludźmi, którzy z niej codziennie korzystają. Polega na projektowaniu, budowaniu i użytkowaniu nisko kosztowych, w stosunku do rozwiązania docelowego, i mobilnych prototypów w skali 1:1 dla rozwiązań urbanistycznych dotyczących pasa drogowego

Olga Sikorska, Fundacja Napraw Sobie Miasto

Dąbrowa Górnicza: „Żywa Ulica” – prototypowanie przestrzeni miejskiej

Szczegółowy opis rozwiązania

Dąbrowa Górnicza podjęła się w 2017 roku działań rewitalizacyjnych terenu Śródmieścia, gdzie od dawna spacerowiczów zaczęły wypierać samochody, co znacznie kontrastowało z oczekiwaniami mieszkańców⁷. Projekty współfinansowało Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, które postanowiło jednak skłonić władze miasta do zastosowania innowacyjnego rozwiązania⁸. Włodarze Dąbrowy rozpoczęli realizację, pionierskiego na skalę kraju, procesu szerokiej partycypacji społecznej. W celu dogłębnej analizy obszarów projektowych wykorzystano m.in. konsultacje społeczne, warsztaty oraz spacery badawcze. Metodę działania łączącą wszystkie powyższe narzędzia zastosowano w pracach nad rewitalizacją ulicy 3 Maja, gdzie do współpracy zaproszono ekspertów z Fundacji Napraw Sobie Miasto, którzy specjalizują się w prototypowaniu przestrzeni publicznej.

Metoda prototypowania polega na wprowadzaniu tymczasowych przekształceń przestrzeni, które umożliwiają bieżące monitorowanie ocen i opinii mieszkańców oraz wypracowanych wspólnie modyfikacji korekcyjnych. To narzędzie służące do zbierania informacji o potrzebach osób korzystających z wybranego terenu, sprawdzania poprawności przyjętych założeń lub usprawniania pomysłów. Dzięki niemu razem z użytkownikami przekształcanego miejsca można przetestować nową organizację ruchu, różne rozstawienia ławek lub wybrać materiały budowlane do projektu architektonicznego⁹. Na dużą skalę pierwszy raz prototypowanie przestrzeni zastosowała Janette Sadik-Khan – była komisarz do spraw transportu w Nowym Jorku (w latach 2007-2013) – która przekształciła w ten sposób miejskie ulice i place na czele ze słynnym Times Square, wprowadzając w wielu miejscach priorytet dla ruchu pieszego i transportu zbiorowego¹⁰.

Wyprowadzone i testowane przez trzy październikowe tygodnie w 2017 roku zmiany na ulicy 3 Maja w Dąbrowie Górniczej zmiany, polegały na znacznym ograniczeniu ruch drogowego i zwiększeniu obecności zieleni. W trakcie prototypowania prowadzano regularny dialog z użytkownikami przestrzeni, podczas którego przedsiębiorcy prowadzący swoją działalność gospodarczą przy rewitalizowanej ulicy, wyrazili obawy i niezadowolenie z niewystarczającego uwzględnienia ich potrzeb odnośnie dostaw towaru we wstępnych założeniach¹¹. Tymczasowość rozwiązań będąca kluczowym aspektem prototypowania, umożliwiła projektantom wprowadzenie korekt i bardziej kompromisową modyfikacje projektu końcowego. Testowane zmiany poparło 70% spośród wszystkich 246 ankietowanych użytkowników ulicy¹².

W oparciu o sprawdzone w procesie prototypowania zmiany przestrzeni ulicy 3 Maja, urbaniści i architekci z Fundacji Napraw Sobie Miasto przygotowali zestaw rekomendacji dla procesu rewitalizacji tego konkretnego obszaru Śródmieścia, które zostały przedstawione w raporcie końcowym¹³.

Władze Dąbrowy Górniczej posiłkując się wynikami pracy ekspertów, podjęły decyzję o wymianie tymczasowych elementów małej architektury na trwałe miejskie ławki i donice. Ulica 3. Maja pozostanie deptakiem pieszym lub zostanie zamieniona w pierwszy w regionie woonerf (z holenderskiego) – ulicę o zdecydowanej dominacji ruchu pieszo-rowerowego i znacznym ograniczeniu obecności samochodów¹⁴.

Chcemy oddać ulicę 3 Maja mieszkańcom i większość popiera zmiany. Słyszymy także krytyczne opiniami. Dlatego zamierzamy dalej rozmawiać z przedsiębiorcami i mieszkańcami by znaleźć jak najlepsze rozwiązania. To dopiero pierwszy krok. Temat godzin dla dostawców czy lokalizacji miejsc, w których mogliby się zatrzymywać, to kwestia otwarta. Zamierzamy także dyskutować na temat programu uatrakcyjnienia stawek za zajęcie pasa drogowego, czyli praktyki wystawiania ogródków, straganów¹⁵

Damian Rutkowski, wiceprezydent Dąbrowy Górniczej

Ulica przed eksperymentem i w trakcie eksperymentu.

Tymczasowość rozwiązań będąca kluczowym aspektem prototypowania, umożliwiła projektantom wprowadzenie korekt i bardziej kompromisową modyfikacje projektu końcowego. Testowane zmiany poparło 70% spośród wszystkich 246 ankietowanych użytkowników ulicy

Korzyści

Tymczasowość zmian umożliwia testowanie różnych rozwiązań i ich bieżącą modyfikacje w oparciu o odczucia oraz ocenę użytkowników przestrzeni w celu skuteczniejszej optymalizacji projektu docelowej rewitalizacji
Proponowanie rozwiązań w oparciu o prototypowanie tworzy przestrzeń i możliwości do wyrażenia oczekiwań i preferencji przez różne grupy użytkowników ulicy o potencjalnie rozbieżnych interesach (np. przedsiębiorcy potrzebujący miejsca postojowego dla dostaw oraz spacerowicze chcący cieszyć się strefą wolną od ruchu samochodowego). Pozwala także uniknąć konfliktu poprzez wspólne opracowywanie kompromisowych rozwiązań¹⁶
Metoda prototypowania przestrzeni publicznej pozwala lepiej zidentyfikować potrzeby mieszkańców. Ulica 3 Maja w Dąbrowie Górniczej zgodnie z oczekiwaniami (według badania 70% ankietowanych popiera zmiany) będzie ograniczona dla ruchu samochodowego. Jej przestrzeń stanie się bardziej zielona i sprzyjająca spacerowiczom¹⁷
Prototypowanie umożliwia uniknięcia wysokich kosztów wdrożenia nieoptymalnego projektu i konieczności modyfikacji korekcyjnych¹⁸

Rekomendacje

Stosowanie metody prototypowania różnych wariantów wprowadzania zmian w przestrzeni publicznej w celu wdrożenia optymalnego projektu, który weźmie pod uwagę wszelkie konfliktujące interesy i usatysfakcjonuje wszystkich użytkowników danego miejsca
Próbowanie różnych koncepcji zagospodarowania przestrzeni poprzez wykorzystanie tymczasowych architektury i zmian w organizacji komunikacji dla skuteczniejszego i stopniowego oswajania mieszkańców z proponowanymi zmianami oraz umożliwienia ewentualnych modyfikacji i korekt¹⁹
Zastosowanie prototypowania w pracach projektowych nad przekształceniem różnych rodzajów przestrzeni publicznej, które pełnią odmienne funkcje (prowadzenie działalności gospodarczej, wypoczynek, komunikacja i transport) w zależności od rodzaju użytkownika (przedsiębiorcy, mieszkańcy, turyści), np. miejskie rynki czy place^20,21

Przypisy: