Dynamiczne zarządzanie transportem w stolicy Podkarpacia

Krótki opis rozwiązania

Transport miejski w Rzeszowie przeszedł w ostatnim dziesięcioleciu całkowitą metamorfozę. 10 lat temu rosła tendencja odwracania się mieszkańców od komunikacji autobusowej na rzecz korzystania z prywatnych środków transportu. Miejskie połączenia były nieefektywne czasowo i ekonomicznie. Władze miasta oraz Zarządu Transportu Miejskiego opracowały model systemu integrującego komunikację wewnątrz Rzeszowa i okolic, który został wdrożony w 2015 r. pod nazwą Rzeszowski Inteligentny System Transportowy. W ramach rozwiązania stworzono spójny system zarządzania transportem, informacji pasażerskiej oraz obszarowego sterowania ruchem, co w efekcie znacznie usprawniło przejazdy komunikacją miejską.

Rzeszów jednak wciąż modyfikuje system transportu miejskiego. W ostatnich latach władze miasta postanowiły powalczyć z prywatnymi przewoźnikami zatrzymującymi się w zatoczkach autobusowych, co negatywnie wpływało na przepustowość przystanków oraz bezpieczeństwo pasażerów. We wdrożone już rozwiązania wpisała się technologia informująca o przypadkach takiego parkowania, która w połączeniu z działaniami Inspekcji Transportu Drogowego skutecznie zniechęciła do podobnego procederu. Rzeszów również jako pierwsze miasto w Polsce stworzył system tzw. “zielonej fali” dla przyjazdów uprzywilejowanych, które dzięki danym z GPS będą miały już zawsze zielone światło.

Problem

• Niedrożny, przestarzały i nieefektywny ekonomicznie system transportowy
• Pojawiające się systematycznie opóźnienia autobusów komunikacji miejskiej
• Bezumowne wykorzystywanie infrastruktury przystankowej miasta przez prywatnych przewoźników
• Stopniowa rezygnacja mieszkańców Rzeszowa z korzystania z usług transportu miejskiego

Szczegółowy opis rozwiązania

Rzeszów przedstawia się w przestrzeni publicznej hasłem „miasto innowacji”. W ostatnich latach w stolicy województwa podkarpackiego wdrożono wiele inicjatyw wykorzystujących nowe technologie dla usprawnienia życia mieszkańców, m.in. w zakresie systemu komunikacji miejskiej. Podkreślenia wymaga fakt, że Rzeszów jest największym miastem w regionie, a wg danych Zarządu Dróg Miejskich w Rzeszowie, autobusy są zdecydowanie najczęściej wykorzystywanym środkiem transportu publicznego przez jego mieszkańców^[1]. Obecnie miasto dysponuje 220 autobusami, a flota na bieżąco jest modernizowana.

Jeszcze kilka lat temu władze miasta borykały się z problemem odpływu pasażerów transportu zbiorowego do indywidualnego, dużych strat czasu w komunikacji autobusowej czy malejącej efektywności ekonomicznej publicznego transportu. Przykładowo w 2012 r. popyt na usługi rzeszowskiej komunikacji miejskiej, obliczony na podstawie liczby osób płacących za przejazd autobusami w porównaniu do 2008 r., zmniejszył się o ponad 19%^[2]. Jednocześnie diagnozowano brak możliwości dynamicznego oddziaływania na rozkład ruchu i bieżącej informacji o ruchu.  

Władze miasta oraz rzeszowskiego Zakładu Transportu Miejskiego postanowiły o budowie systemu integrującego transport publiczny Rzeszowa i okolic, którego celem było m.in. zapewnienie efektywnego transportu wewnątrz miasta. W ramach Rzeszowskiego Inteligentnego Systemu Transportowego, wdrożono w 2015 r. systemy odpowiadające za zarządzanie transportem publicznym, dynamiczną informację pasażerską, biletem elektronicznym komunikacji miejskiej, czyli Rzeszowską Kartą Miejską oraz obszarowym sterowaniem ruchem drogowym. Rozwiązania te zwiększyły przepustowość i punktualność transportu miejskiego, a tym samym zainteresowanie mieszkańców przechodzeniem z indywidualnej do zbiorowej komunikacji pasażerskiej.

Miejskie zatoki autobusowe dla miejskich autobusów

Do problemów, z którymi borykał się Zarząd Transportu Miejskiego w Rzeszowie, należało również nieuprawnione wykorzystywanie przystanków miejskiego transportu autobusowego przez prywatnych przewoźników. Zatrzymywanie się w zatokach autobusowych przez pojazdy innych podmiotów niż ZTM jest dozwolone, lecz jedynie po podpisaniu stosownych umów, z uwagi na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pasażerom, jak również z uwagi na kwestie poprawienia przepustowości połączeń autobusowych. Konieczne było zatem wypracowanie rozwiązania, które umożliwi identyfikację pojazdów, bezzasadnie korzystających z miejskich przystanków autobusowych.

Przedsięwzięcie sfinansowane zostało częściowo z budżetu miejskiego i dofinansowane ze środków Unii Europejskiej. Projekt realizowany był przez okres 9 miesięcy. W tym czasie na 47 przystankach komunikacji miejskiej zainstalowano 200 kamer, które zintegrowano z systemem elektronicznej informacji pasażerskiej.  

W skrócie rozwiązanie polega na rozpoznawaniu za pomocą kamer ANPR, jak również kamer poglądowych tablic rejestracyjnych^[3] System monitoruje także czas postoju oraz wielkość i rodzaj pojazdu, a nawet jego kolor. Kolejno dane przekazywane są z serwerów lokalnych do serwera centralnego i generowany jest gotowy raport o pojazdach zatrzymujących się na przystankach. Już pierwsze przypadki zgłaszania bezumownego korzystania z zatok autobusowych do Inspekcji Transportu Drogowego doprowadziły do znacznego zmniejszenia się skali tego procederu.

"Zielona fala” dla pojazdów uprzywilejowanych

Kolejnym rozwiązaniem służącym poprawie jakości transportu w Rzeszowie było wdrożenie w 2020 r. technologii Sitraffic Stream. Technologia ta umożliwia stworzenie tzw. “zielonej fali” dla pojazdów uprzywilejowanych, czyli jadących na sygnale samochodów Straży Pożarnej, Policji czy Pogotowia Ratunkowego. Uzupełnia ona funkcjonujące już w ramach Rzeszowskiego Inteligentnego Systemu Transportowego obszarowe sterowanie ruchem drogowym, dzięki któremu z priorytetowego przejazdu korzystają pojazdy komunikacji miejskiej. Pozwoliło ono zmniejszyć czas przemieszczania się autobusów pomiędzy przystankami z 3 do 2 minut.

Jak więc funkcjonuje technologia priorytetu dla pojazdów uprzywilejowanych? System dzięki danym z GPS namierza przemieszczający się pojazd służb medycznych lub zapewniających porządek publiczny i przesyła dokładne dane o jego lokalizacji do centrum sterowania ruchu drogowego oraz wysyła żądanie priorytetowej fazy. Następnie system automatycznie zmienia sygnalizację świetlną, tworząc dla pojazdów uprzywilejowanych tzw. „zieloną falę”. Po opuszczeniu skrzyżowania przez pojazd uprzywilejowany, system jak najszybciej wraca do normalnej pracy świateł drogowych. Co istotne, Rzeszów wdrożył technologię tego typu jako pierwsze miasto w Polsce^[4].

Wdrożenie Rzeszowskiego Inteligentnego Systemu Transportowego znacznie podniosło atrakcyjność i użyteczność rzeszowskiej komunikacji miejskiej. Sprawna i punktualna komunikacja miejska stanowi ekologiczną i budżetową alternatywę dla samochodów prywatnych. Uzupełniające RIST rozwiązania takie jak priorytet przejazdu dla służb ratunkowych, zwiększają bezpieczeństwo mieszkańców miasta i regionu.

Dzięki temu pojazd nie musi zwalniać przed skrzyżowaniem, jedzie bezpieczniej, nie generuje hałasu z powodu mniejszego zużycia syren, a zielone światło na całym ciągu pozwala kierowcom łatwiej stworzyć korytarz życia dla nadjeżdżającego pojazdu służb ratowniczych. To wszystko zapewnia lepszą, skuteczniejszą i bezpieczniejszą jazdę na skrzyżowaniach, a w konsekwencji – realizację zadań.^[5]

^{Tomasz Baran, komendant Miejski Państwowej Straży Pożarnej w Rzeszowie}

Od grudnia 2020 r. pojazdy służb ratunkowych w Rzeszowie zawsze będą mieć zielone światło.