Gdynia Mobilność miejska

Rowery cargo alternatywą dla miejskiego przewozu towarów

Typ innowacji Mobilność miejska

Lokalizacja Polska

Wielkość miasta Duże (powyżej 100 tys. mieszkańców)

Źródło finansowania Środki europejskie, budżet własny

Opis rozwiązania

Komunikacja rowerowa w mieście to alternatywa dla samochodu i często uzupełnienie sieci komunikacji miejskiej – zwłaszcza w mieście takim jak Gdynia – pod względem powierzchni o połowę mniejszym niż Amsterdam, a o połowę większym niż Kopenhaga (gdzie jeździ najwięcej na świecie rowerów cargo – 40 tys.). Transport większych przedmiotów i użycie roweru jako wsparcie działalności gospodarczej, to coś, co wiążemy raczej z dostawcami jedzenia, ew. małych przesyłek kurierskich. Gdynia jednak w kolejnych projektach już od 2018 r. stawia na rowery cargo, zarówno jako miejski środek transportu, który jest dostępny do wypożyczenia dla mieszkańców, jak i, jako pierwsze miasto w Polsce, udzielając dofinansowania na zakup takiego roweru.

Rozwój sieci rowerów cargo w Gdyni był możliwy dzięki wsparciu programów unijnych Interreg Południowy Bałtyk i Horyzont 2020, w ramach dwóch projektów – CoBiUM - Cargo Bikes in Urban Mobility, w którym poza Gdynią bierze udział 5 innych miast, w tym jeszcze jedno z Polski - Słupsk¹, oraz bardzo zbliżonego projektu CityChangerCargoBike, w którym wzięło udział konsorcjum 22 podmiotów – miast i organizacji zajmujących się miejskim transportem.

Rowery cargo na gdyńskim deptaku nadmorskim

Problemy

Wzrost ruchu samochodowego i hałasu na obszarach miejskich.
Konieczność poprawy oferty zrównoważonych usług transportowych dla lokalnych przedsiębiorców – zwłaszcza dotkniętych przez pandemię COVID-19.
Potrzeba efektywnego wykorzystania przestrzeni publicznej.
Mała świadomość możliwości zastosowania rowerów cargo w celach prywatnych, komunalnych i biznesowych.

Szczegółowy opis rozwiązania

Gdynia rozpoczęła pierwszy z programów, CoBiUM, już w 2018 r. Dzięki niemu w mieście pojawiło się 10 pierwszych rowerów. Rok później do miasta trafiły kolejne.

Można je wypożyczać bezpłatnie przez okres do 28 dni kalendarzowych – skorzystać z nich mogą przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe i samorządowe zarejestrowane lub działające na terenie Gdyni.

Założyliśmy taki czas, aby przedsiębiorca mógł w pełni wykorzystać rower i przetestować różne rozwiązania logistyczne z jego użyciem w swojej działalności. Krótkoterminowe wypożyczenia, wg nas mogłyby zniechęcić zainteresowane strony, gdyż w pierwszych chwilach trzeba się przyzwyczaić do kierowania takim rowerem – obowiązuje inna zasada wchodzenia w zakręty niż dla rowerów 2-kołowych, które najczęściej widzimy na ulicach
- mówią pracownicy miejskiej wypożyczalni.

W ramach drugiego programu – CCCP otwarto w 2019 r. wypożyczalnię rowerów cargo dla mieszkańców miasta. Każdy zamieszkały w Gdyni (na podstawie Karty Mieszkańca lub Bibliotecznej Karty do Kultury) może bezpłatnie wypożyczyć rower cargo na czas do 7 dni kalendarzowych i poruszać się nim na terenie całego Trójmiasta.²

Poza wypożyczalnią, w 2020 r. miasto uruchomiło jako pierwsze w Polsce, dotacje na rowery cargo. Osoby fizyczne zamieszkałe w Gdyni mogły – do sierpnia 2021 r. otrzymać zwrot części kosztów zakupu takiego środka transportu – do 50% ceny roweru, o ile wsparcie nie przekroczyło 5 tys. złotych.³

Jakie są wyniki tych programów? Jeśli chodzi o wypożyczalnię dla osób fizycznych, do końca sierpnia zarejestrowano 280 wypożyczeń, większość trwała 7 dni. Głównym celem wypożyczenia (takie informacje podaje się przy rejestracji) jest przewóz dzieci oraz zakupy, a także chęć przetestowania rozwiązania. Co ciekawe, 61% wypożyczających stanowią kobiety.

W wypadku korzystania z usług przez przedsiębiorców – w tym samym okresie odnotowano 270 wypożyczeń na łączną liczbę ok. 6,5 tys. dni. Średni czas wypożyczenia wynosił 24 dni, zdecydowana większość wykorzystuje jednak rowery przez pełen okres 28 dni.

Dotacje na rowery elektryczne zostały przyznane w ramach programu dwójce przedsiębiorców i ośmiu mieszkańcom – wszystkie rowery są elektryczne. Po zakończeniu programu, na mocy uchwały rady miasta zadecydowano o kontynuacji programu z własnego budżetu – 11 kolejnych dotacji przyznano w takiej formie. Jak poinformował nas urząd miasta w Gdyni, otrzymuje wiele zapytań, jednak obecnie, w 2021 roku, wiele decyzji mieszkańców odkładane jest na później ze względu na trudną sytuację na rynku rowerów cargo (czas oczekiwania na rower to nawet do 10 miesięcy).

Rower cargo w codziennym użyciu

W czasie realizacji projektu pojawiły się także wyzwania - głównie operacyjno-logistyczne. Największym z nich okazała się bieżąca obsługa wypożyczalni (wydawanie/odbieranie rowerów), zwłaszcza, że pracownicy wypożyczalni mają także inne obowiązki służbowe. Drugim, dostrzeżonym w początkowej fazie projektu wyzwaniem okazało się serwisowanie rowerów - sklepy rowerowe niechętnie podejmują się serwisu rowerów, które nie zostały zakupione u nich, zwłaszcza w wypadku rowerów cargo, posiadających nietypowe elementy zużywające się, np. bardzo długie linki hamulcowe czy wzmacniane szprychy do kół.

Dzięki projektom unijnym CoBiUM oraz City Changer Cargo Bike pokazaliśmy mieszkańcom Gdyni alternatywę dla samochodu w codziennych podróżach miejskich. Rower towarowy stał się nie tylko popularnym środkiem transportu, ale znalazł zwolenników również wśród przedsiębiorców. Miejska wypożyczalnia stale cieszy się popularnością, a osoby zdecydowane na własny rower cargo mogą skorzystać z pierwszego w Polsce programu dotacji do zakupu własnego roweru towarowego.

Marek Łucyk, wiceprezydent Gdyni ds. Rozwoju

Korzyści

Przedsiębiorcy wykorzystali rower miejski m.in. do dostaw kurierskich, transportu towarów między filiami, czy dostaw żywności na terenach zamkniętych dla innych środków transportu (w czasie festiwali muzycznych i imprez terenowych). Uczestnicy programu wskazywali jako benefity omijanie dzięki nim korków, szybkość i możliwość darmowego parkowania w miejscach niedostępnych dla innych środków transportu.
Z rowerów skorzystały także miejskie instytucje, np. Biblioteka Miejska stworzyła mobilną wypożyczalnię i punkt bookcrossingowy przy miejskiej plaży.⁴
Rowery były też wypożyczane przez różne organizacje pozarządowe na cele wydarzeń plenerowych, np.: Sprzątanie Świata, zbiórka WOŚP – Mikołaje na Rowerach.
Według wyników ankiet, na które odpowiadali zarówno użytkownicy indywidualni i przedsiębiorcy, 100% wypożyczających było zadowolonych z pojazdu, połowa rozważa jego zakup, a dla 92% dofinansowanie jest wystarczającym impulsem do kupna własnego roweru.⁵

Rekomendacje

Przy dość małej skali i proporcjonalnie sporej pracochłonności w procesie wypożyczania ważne jest odpowiednie zaplanowanie pracy wypożyczalni i ew. zautomatyzowanie procesu.
Zatrudnienie serwisanta, uwzględnienie możliwości serwisowania na miejscu w ramach zakupu pojazdów, ew. zlecenie prac firmie zewnętrznej, np. poprzez przetarg lub połączenie z komplementarną usługą miejską.
Prowadzenie okresowej ewaluacji wykorzystania usługi, zwracając szczególną uwagę na okres i cel wypożyczenia.