Badania Dojrzałości Innowacyjnej Dużych Firm (BDI) – narzędzie do oceny poziomu cyfryzacji, gotowości do transformacji energetycznej oraz rozwoju innowacji

Wybitni badacze tacy jak Michael Porter czy Peter Drucker podkreślają, że innowacyjność jest jednym z głównych bodźców rozwoju firm zwiększającym ich konkurencyjność na rynkach. Przy czym dotychczasowe badania realizowane w Polsce wskazują na niski poziom innowacyjności, cyfryzacji czy gotowości firm do transformacji energetycznej przedsiębiorstw. W latach 2017-2019 zaledwie 30% firm działających w Polsce wprowadziło przynajmniej jedną innowację, z czego połowa z nich to były duże przedsiębiorstwa¹. W obszarze cyfryzacji polska gospodarka wykorzystuje zaledwie 8% potencjału cyfrowego, Europa Zachodnia – 12%, a cała gospodarka amerykańska – 18%. Kluczowym wyzwaniem dla polskich przedsiębiorców jest podaż zasobów cyfrowych, gdzie luka Polski w stosunku do Europy Zachodniej sięga aż 44%. Natomiast w obszarze transformacji energetycznej w Polsce w przeciwieństwie do trendów na głównych rynkach europejskich, w ciągu ostatniej dekady zapotrzebowanie na energię elektryczną rosło, a razem z nim rosły także ceny energii – przykładowo o 12% w latach 2018-2019. Samo ograniczenie kosztów energii jest ściśle związane z konkurencyjnością przedsiębiorstwa.

Zrealizowane Badanie Dojrzałości Innowacyjnej na próbie 80 dużych firm, potwierdziła wyniki dotychczasowych badań. Zaobserwowano również, że aby organizacja tworzyła innowacje, sama w sobie musi posiadać tzw. kulturę innowacyjności czyli być najpierw innowacyjna wewnętrznie. Wyniki BDI pokazują, również że wraz z rozwojem kultury innowacyjności rośnie jej zdolność do transformacji cyfrowej i energetycznej. Jakie jeszcze wnioski płyną z badania? Zachęcamy do lektury artykułu. Najpierw jednak kilka słów o samym badaniu.

Jak wygląda Badanie Dojrzałości Innowacyjnej (BDI)

Badanie Dojrzałości Innowacyjnej jest narzędziem, które pozwala ocenić, w którym miejscu rozwoju, w kierunku organizacji o typie wysokoinnowacyjnym, jest dane przedsiębiorstwo. BDI opiera się na autorskiej metodyce opracowanej przez zespół PFR wzorującej się na badaniach naukowych². Inspiracją były również narzędzia stosowane przez instytucje rozwoju w dojrzałych ekosystemach innowacyjności. Instytucje takie jak np. Innovation Norway czy Enterpirse Irealand tworzą swoje usługi w oparciu o partnerski i partycypacyjny model zaangażowania klienta (tzw. CEM – Client Engagement Model). Instytucje te odwracają podejście do wspierania biznesu, odchodząc od oferowania sztywnego katalogu usług, a koncentrując się na podejściu skoncentrowanym na potrzebach odbiorcy poprzez wsłuchanie się i zrozumienie specyficznych problemów konkretnego przedsiębiorcy. Przykładem modelu oceny gotowości innowacyjnej jest model stosowany przez Królewski Instytut Technologiczny w Sztokholmie, z którym można zapoznać się tutaj (kthinnovationreadinesslevel.com). BDI stwarza możliwość rekomendowania dalszej ścieżki rozwoju przedsiębiorstwa w oparciu o zebrane dane.

Narzędziem zbierania danych jest ankieta zawierająca 38 pytań. Pytania podzielone są na 3 obszary tematyczne: I – innowacje, II – cyfryzacja oraz III – transformacja energetyczna.  Przy czym ze względu na kilka rodzajów innowacji, które może opracowywać organizacja obszar I został podzielony na 4 podobszary: innowacje w organizacji, innowacje produktowe i usługowe, innowacje procesowe oraz innowacje marketingowe.

Kadra zarządzającą lub menedżerowie odpowiedzialni za dany obszar funkcjonowania przedsiębiorstwa dokonywali autooceny funkcjonowania firmy w poszczególnych obszarach. Każdej odpowiedzi była przypisana wartość punktowa od 0 do 1, gdzie 0 wskazywało na odpowiedź charakteryzującą przedsiębiorstwo o typie tradycyjny a 1 przedsiębiorstwo wysokoinnowacyjne. Na koniec została wyciągnięta średnia odpowiedzi dla obszarów i podobszarów jak i wszystkich odpowiedzi. Zrealizowane badanie pilotażowe na próbie 80 dużych przedsiębiorstw, pozwoliło na kalibracje progów punktowych i kwalifikowanie firm do danego typu. 

W BDI określone zostały 4 typy przedsiębiorstw:

• 0,00 -  0,39 - Typ tradycyjny – czyli firma deklarująca brak lub niewielką liczbę działań nakierowanych na rozwój innowacji (np. brak nowych produktów lub usług), cyfryzację (np. niski poziom wykorzystania nowych technologii) oraz transformację energetyczną (np. brak działań z zakresu wdrożenia OZE czy zarządzania efektywnością energetyczną).
• 0,40  - 0,59 – Typ aktywny innowacyjnie – czyli takie firmy które reagują na zmiany w środowisku ale działania związane z absorpcją innowacji nie są jasno zdefiniowane, a inwestycje (m.in. kapitał, zasoby ludzkie) w procesach innowacyjnych nie odbywają się regularne. Często firmy dopiero rozpoczęły działania lub podjęły je kiedyś i obecnie zaniechały.
• 0,60 – 0,79 – Typ innowacyjny – to firmy, które posiadają strategie rozwoju innowacyjności, cyfryzacji lub transformacji energetycznej, wdrażają nowe rozwiązania i usprawniają procesy, opracowują nowe produkty lub usługi a także starają się wprowadzać innowacje marketingowe.
• 0,80 – 1,00 – Typ wysokoinnowacyjny – typ ten różni się od firmy innowacyjnej, tym, że firma dąży do wdrożenia innowacji o charakterze przełomowym na danym rynku.

Po realizacji badania ankietowego odbywa się spotkanie podsumowujące. Podczas tej rozmowy omawiane są wyniki firmy oraz jej potrzeby. Spotkanie daje możliwość personalizacji wyników pod specyfikę danej firmy a następnie proponowanych instrumentów wspierających rozwój.

Na wykresie poniżej zostały zaprezentowane średnia wyników firm, w poszczególnych obszarach i podobszarach. Najwyższą średnią firmy osiągają w podobszarze „innowacje w organizacji” oraz „innowacje marketingowe”. Natomiast najsłabiej wyniki rysują się w obszarze cyfryzacji oraz transformacji energetycznej przedsiębiorstwa.

Wykres 1.  Średnia wyników firm w poszczególnych obszarach i podobszarach

Źródło: opracowanie własne, n=80.

Poziom dojrzałości innowacyjnej firm

Większość z badanych firm to firmy tradycyjnie (54%) lub aktywne innowacyjnie (42%), czyli takie, które podejmują pierwsze nieusystematyzowane działania mające na celu wprowadzanie innowacji na rynek, cyfryzację lub transformację energetyczną. Przedsiębiorstwa, co do zasady, podejmują się działań nakierowanych na rozwój innowacji, przy czym są to procesy dopiero rozpoczęte lub w początkowej fazie rozwoju. Efekty działań będą widoczne w kolejnych latach. Dokładne wyniki obrazuje Wykres 2.

Wykres 2.  Typ firmy – wyniki BDI

Źródło: opracowanie własne, n=80.

Najwyższy poziom dojrzałości firmy osiągają w obszarze „innowacje”.  Analizując szczegółowo ten obszar należy wskazać, że firmy mają zazwyczaj wyżej rozwinięty podobszar „innowacje w organizacji” oraz „innowacje marketingowe”. Niższa dojrzałość firm wystąpiła w podobszarze „innowacje produktowe lub usługowe” oraz „innowacje procesowe”.

W ostatnich latach przynajmniej jedną innowacje wdrożyła ok. 1/4 badanych przedsiębiorstw. Warto podkreślić, że występuje pozytywna zależność pomiędzy poziomem dojrzałości w podobszarze „innowacje w organizacji” a pozostałymi podobszarami. Szczególnie silna korelacja występuje pomiędzy innowacjami w organizacji a cyfryzacją. Wynik ten potwierdza wniosek o  konieczności rozwoju kultury innowacyjności jako warunku koniecznego do przeprowadzenia transformacji cyfrowej lub energetycznej.

Około 1/3 organizacji posiada i wdraża strategię innowacji. Analogiczną strategię dla obszaru cyfryzacji posiada zaledwie 15% badanych firm. Przy czym ok. 25% firm deklaruje potrzebę wsparcia w tworzeniu tego typu dokumentów strategicznych. Dodatkowo wśród potrzeb wskazywane jest wsparcie dotyczące budowy kompetencji, pozyskanie wiedzy merytorycznej w zakresie pozyskiwania i komercjalizacji rozwiązań, wprowadzenie skutecznych instrumentów finansowo-prawnych wspierających działalność inwestycyjną oraz wsparcie w zakresie nawiązania współpracy z ośrodkami badawczymi.

Najniższa dojrzałość firm, występuje w obszarze „cyfryzacja”. Zaledwie co 5 firma, podejmuje działania nakierowane na wykorzystanie nowych technologii w swojej działalności. Większość badanych firm nie ma w pełni zautomatyzowanych procesów. W obszarze tym istnieje duży potencjał do dalszego rozwoju. Jedną z częstszych rekomendacji z badania jest ta wskazują na konieczność analizy, optymalizacji i automatyzacji (a wręcz autonomizacji) procesów.

Wyniki dla obszaru „transformacja energetyczna” są nieznacznie wyższe niż dla obszaru „cyfryzacja”. Zdecydowana większość firm nie zarządza energią w sposób usystematyzowany. Ponad połowa firm planuje inwestycje w OZE, a 3/4 inwestuje w poprawę efektywności energetycznej. Dla większości z tych firm są to jednak plany na stosunkowo wczesnym etapie. Wybrane konkretne przedsięwzięcie oraz zaplanowany budżet posiada co dziesiąta firma. Należy pamięta, że w najbliższych latach w wyniku strategii przyjętych przez Komisję Europejskiego oraz opracowywanego pakietu „Fit to 55” na firmy zostanie nałożony szereg obowiązków wymuszających podjęcie działań ograniczających negatywny wpływ działalności na środowisko.

Na podstawie Badania Dojrzałości Innowacyjnej można stwierdzić, że przeważają firmy aktywne innowacyjnie lub tradycyjne, które dopiero w większości rozpoczęły działania nakierowane na rozwój innowacji, cyfryzacji oraz transformacji energetycznej. Efekty tych działa obserwowane będą dopiero w najbliższym czasie, co powinno przełożyć się na wyniki badania w kolejnych falach. Przy czym aby wrósł poziom dojrzałości innowacyjnej firm konieczne jest podjęcie działań w obszarze innowacji w organizacji. Jest to główny motor zmian przedsiębiorstwa. Utworzenie zespoły ds. innowacji, opracowanie strategii, analiza i optymalizacja procesów, poszukiwanie wiedzy na zewnątrz organizacji np. poprzez współpracę ze startupami wydaje się konieczne. Rok 2021 to idealny moment na transformację cyfrową i energetyczną firmy, gdyż z jednej strony mamy doświadczenia z pandemii, które są akceleratorem cyfryzacji oraz zmian dotychczasowych wzorców pracy. Natomiast z drugiej strony jest to rok audytów energetycznych w dużych przedsiębiorstwach. Audyt taki może być pierwszym krokiem w kierunku tworzenia przedsiębiorstwa neutralnego klimatycznie. W tym miejscu należy podkreślić, że dążenie do osiągniecia neutralności klimatycznej już dziś staje się wymogiem, a w najbliższych latach wzrośnie na znaczeniu.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat zmian jakie może wdrożyć Twoje przedsiębiorstwo zachęcamy do udziału w naszym bezpłatnym kursie on-line dostępnym od 1 października 2021 na stronie kursy.pfr.pl.

1.https://www.parp.gov.pl/component/publications/publication/monitoring-trendow-w-innowacyjnosci-raport-9
2. Boyl V. et. al. (2014). Evaluating innovative processes in french firms: Methodological proposition for firm innovation capacity evaluation. Research Policy, Volume 43, Issue 3.608-622.